Sneller, beter en betaalbaar bouwen

“Achterhaald: tegenwoordig leveren bouwers zoveel verschillende concepten, dat ze in vrijwel elke opgave te gebruiken zijn. Het aanbod past in verschillende situaties, want de aanbieders van concepten kijken goed naar wat de maatschappij nodig heeft. Jullie Heijmans ONE is zo’n concept, bedoeld voor tijdelijk braakliggende gronden en snelle opvang. Naast het talrijke conceptuele aanbod van eensgezinswoningen, zien we steeds meer concepten voor gestapeld wonen, appartementencomplexen van vier of zes verdiepingen, ga zo maar door. De huizen en appartementen van Heijmans Huismerk zijn toe te passen op allerlei plekken en kunnen gemakkelijk ‘van kleur verschieten’."

"Bij conceptueel bouwen denken veel mensen aan de systeembouw van na de Tweede Wereldoorlog, de eentonige huizenblokken die snel zijn neergezet om de woningnood te lenigen. Gelukkig is de bouw al líchtjaren verder. Wel moet dit nog tussen de oren komen bij gemeentes en corporaties. De betekenis blijkt niet breed bekend. Ik definieer woningconcepten als herhaalbare, innovatieve, flexibele en integrale, door de markt ontworpen en geëngineerde oplossingen.”

“Door een andere verhouding tussen opdrachtgever en aanbieders van woningconcepten te bewerkstelligen. Met concepten kun je elke gewenste ruimtelijke kwaliteit realiseren in elk gebied, waarbij het van belang is dat de opdrachtgever die ruimtelijke kwaliteit goed definieert. En dat vraagt om inkoopvolwassenheid bij gemeentes en corporaties. Zij moeten een goede uitvraag opstellen vanaf de start van een ontwikkeling. De grootste fout is snel beginnen en later denken te kunnen bijsturen. Dan lopen de processen vertraging op en nemen kosten evenredig toe."

Goed inkopen is lastig. Want hoe vertaal je bijvoorbeeld circulair bouwen in prestatie-eisen? Daarom kijken we als Netwerk Conceptueel Bouwen met het ministerie van Binnenlandse Zaken of we in De Woonstandaard prestatie-indicatoren kunnen benoemen voor circulariteit. Zoals losmaakbaarheid, minder of biobased materiaalgebruik. We gaan voor landelijke afspraken, dan kunnen aanbieders hun concepten doorontwikkelen en toepasbaar maken voor heel Nederland. Erg complex kan ik je vertellen, maar we maken een begin.”

"Zeker. Aanbieders van concepten werken immers nauw samen met leveranciers van materialen en componenten en juist dáár zit de innovatie. Die zijn continu met de doorontwikkeling van hun producten bezig, aangejaagd door maatschappelijke veranderingen en regelgeving. Neem Velux, die werkt aan integrale oplossingen: hun producten zitten al in de daken die op de bouwplaats aankomen. In de fabriek geassembleerd volgens de kwaliteitseisen van Velux, met minder fouten en nazorg bij de bouwers tot gevolg.

Als bouwers veel meer gebruik maken van de innovatiekracht van de toeleverende industrie, elkaar als volwaardige partners zien, kan hun samenspel veel waarde opleveren. Conceptueel bouwen laat alle ketenpartners hun toegevoegde waarde maximaliseren: iedereen doet waar ‘ie goed in is, iedereen is even belangrijk. Bouwers weten wat de maatschappij wil, kennen de vragen van hun opdrachtgevers en klanten. Leveranciers optimaliseren hun producten en samen stellen ze zo slim en efficiënt mogelijk woningen samen. Zo verschuift de focus naar innovatie, naar samen beter worden."

Eigenlijk bouw je met elkaar een gezamenlijke leeromgeving. Daarin werken vaste teams continu aan de concepten en leren ze, op basis van de resultaten, snel van fouten.”

“Conceptueel bouwen kan een flinke bijdrage leveren, omdat processen sneller, effectiever en efficiënter verlopen, míts er vanaf de start een goede uitvraag is. De (gebieds-)ontwikkelingsfase vóór de bouw zorgt voor de meeste vertraging. Neem als opdrachtgever alle stakeholders mee in het formuleren van de prestatie-eisen, en toets in de beginfase de financiële haalbaarheid. Maar ook zie ik heil in woningconcept-certificering. Want als je oplossingen herhaalt, waarom dan in Maastricht weken wachten als datzelfde concept in Amsterdam al is vergund?

Om circulair en energieneutraal bouwen te versnellen, zou zo’n stap enorm helpen. Dus van toetsen vooraf naar keuren achteraf. Dat brengt meer snelheid in het vergunningentraject. Een soort typegoedkeuring door de RDW, zoals we dat kennen bij het op de markt brengen van een nieuw model auto.”

“Een organisatie- en cultuurverandering, een andere werkwijze bij opdrachtgevers en gemeentes, maar ook bij bouwers. Begrijpen wat het is: werken met herhaalbare, integrale, innovatieve, opschaalbare en flexibele oplossingen. Een wijk of huizenblok is een configuratie van verschillende producten, van bouwstenen. Als opdrachtgever bepaal je de ruimtelijke en technische prestatie-eisen. Hóe die bouwstenen worden gemaakt, dat laat je aan bouwers en leveranciers over.

Voor veel corporaties vraagt dit om een cultuuromslag. Vanuit Netwerk Conceptueel Bouwen trainen we opdrachtgevers door te inspireren, verbinden en kennis te delen rond hoe je een goede prestatiegerichte uitvraag opstelt. De beweging is gestart, maar is er nog wat werk aan de winkel! Door bouwers wordt al reikhalzend uitgekeken naar intercollegiale inkoopinitiatieven, de zogenoemde Bouwstromen. Omdat je door massa te maken, nog beter tot een voorspelbare en continue productie kunt komen. Voorwaarde is dat de inkoopvolwassenheid bij de individuele corporatie groeit. Want voor optimaal conceptueel bouwen moeten alle schakels in de keten dezelfde kant op willen.

Ons advies is dan ook met alle betrokkenen een kijkje te nemen bij eerder gerealiseerde projecten, om inzicht te krijgen in de kwaliteit die door conceptaanbieders wordt gerealiseerd. Het mooie is: álle betrokkenen doen mee aan het opstellen en vaststellen van de prestatie-eisen, ook bewoners. Zij en andere stakeholders kunnen zelfs meebeslissen over de meest waardevolle aanbieding.”