De bermen verduurzamen
Als bouwbedrijf natuur toevoegen waar je kan: dat is de missie van Jan Willem Burgmans, senior adviseur Landschap en Ecologie bij Heijmans. Hij wil elke bouwlocatie achterlaten met een grotere biodiversiteit. “Daarmee helpen we niet alleen de natuur, maar stellen we bovenal onze eigen toekomst zeker.”
De natuur voorziet ons van de primaire levensbehoeften schone lucht, water en voedsel. “Dat dringt nog niet bij iedereen door, maar er is een groeiend bewustzijn dat we niet door kunnen gaan met het slopen van onze natuur”, ziet Jan Willem Burgmans.
Media-aandacht helpt, zoals artikelen en films over zeespiegelstijging en het verdwijnen van insecten. Jan Willem: “Het debat over natuurbehoud is op volle sterkte. Zo neemt de vraag naar biologisch eten en duurzame transport- en energievoorzieningen toe. Het resultaat is een groeiend maatschappelijk draagvlak voor natuurbehoud.”
Businesscase
Dat is van grote invloed op beleid van overheden en andere opdrachtgevers in de bouwsector. “Waar zij in de afgelopen dertig jaar ook de natuur wilden regisseren in bouwprojecten, is duurzaamheid nu leidend. Dat zien we in tenders terug, met als belangrijkste vraag hoe wij als bouwer de natuur kunnen helpen.”
Nu natuurwaarde toevoegen een businesscase is, profiteert Heijmans van de eigen visie die biodiversiteit inzet als ruimtelijke kwaliteit. Jan Willem en zijn collega’s wonnen met deze visie meerdere opdrachten. “Bij de aanbesteding van de A12 Veenendaal-Ede-Grijsoord was het verbeteren van de natuur een harde eis. Onze ervaringen bij de A12 pasten we vervolgens toe bij de uitvraag van het A27/A1-project. En het Nationaal Militair Museum in Soesterberg is gegund en aanbesteed op vier aspecten, waarvan landschap- en natuurbehoud er één was.”
Jan Willem benadrukt dat deze werken draaien om natuurverbetering, niet om natuurcompensatie. “Niet dat we ergens natuur verwijderen en dat ergens anders goed moeten maken. Voor Heijmans is natuurinclusief bouwen biodiversiteit borgen of natuurwaarde toevoegen.”
Bestaande natuurgebieden
Waarom kiest een ecoloog als Jan Willem voor de bouw? “Omdat er enorm veel winst is te behalen. “De sector heeft, net als de landbouw, in de vorige eeuw schade aan de natuur toegebracht. Natuurbehoud speelde toen nauwelijks een rol. Dat is nu anders.” Opvallend is dat die winst niet te behalen is in bestaande natuurgebieden, maar op plekken waar natuurbehoud nooit een rol speelde. “Waar in het verleden veel mis ging, kun je nu het meeste verbeteren.”
Heijmans is een van de weinige bouwbedrijven met ecologen in vaste dienst. Alleen door samenwerking tussen bouwers en ecologen is meerwaarde te behalen, vindt Jan Willem. “Technische collega’s zien steeds dezelfde gezichten. Dankzij dat persoonlijke contact verdwijnen vooroordelen.
Een willekeurige bouwer ziet een ecoloog vaak als meester Prikkebeen, die in het veld achter lieveheersbeestjes aankruipt. En de gemiddelde ecoloog ziet een bouwer als een onhandige sloper, die zich niet of nauwelijks bekommert om de natuur.”
Binnen Heijmans zien de ecologen die grenzen vervagen. “Op den duur waarderen ze elkaars kennis”, lacht Jan Willem. “Onze ecologen laten regelmatig hun gezicht op de bouwplaats zien. Samenwerken en kennisdelen levert nieuwe inzichten op, over hoe we de natuur kunnen verbeteren, zonder dat de uitvoerders daar last van hebben.”
Vleermuizen
Toch reageren bouwers vaak sceptisch op de plannen van ecologen. “Bij de A12 suggereerden we bijvoorbeeld dat we met de hand hagedissen en slangen wilden vangen”, grinnikt Jan Willem. “Niemand nam ons serieus, maar we lagen letterlijk, met onze bouwhelmen op ons hoofd, in de berm om die beestjes te vangen. We kregen ruim duizend hagedissen te pakken. We hebben ze verplaatst naar een ander geschikt leefgebied, omdat ze anders letterlijk onder het asfalt van de extra rijstrook terecht zouden zijn gekomen. Pas nadat we in de keet een paar beestjes lieten zien, vond iedereen ons werk interessant en nuttig.”
Heijmans-vlogger Chantal van Ravesteijn loopt mee met een ecoloog.
“Bij de verbreding van een viaduct in de A12 pakten we eerst de buitenzijden aan, zodat daar het verkeer overheen kon rijden. Vervolgens deden we het middenstuk. Normaal breek je zo’n verbreding af, omdat hij niet nodig is. Nu doopten we deze twee extra stroken om tot groenzones, waarover dieren veilig het spoor passeren. Het scheelde sloop- en afvoerkosten en helpt de natuur.”
Ook oude rioolbuizen dragen bij aan de biodiversiteit. “Vleermuizen voelen zich thuis op donkere en vochtige plekken. Zoals een oude rioolbuis. We lieten de afgelopen jaren meerdere buizen liggen, omdat er vleermuizen in leefden.”
Bouwen in het groen
De komende jaren moet de overheid het tekort aan woningen terugdringen. De vraag is waar die woningen moeten komen: in de steden of de weilanden? Weilanden opofferen is niet per se slecht voor de natuur, denkt Jan Willem. Hij ontleent aan deze enorme uitdaging nieuwe inzichten. “Veel landbouwgronden zijn zo dood als een pier. Vaak is de biodiversiteit in een binnenstad veel hoger. Akkers zijn echt monotone stukken land. Neem nou een maisveld. Er leeft maar één soort plant, lucht en grond zijn vervuild door bestrijdingsmiddelen en overbemesting. En er leven geen dieren.”
Als bij de omvorming van deze akkers tot woongebieden vanaf de eerste planfase veel aandacht is voor natuur, kan deze er volgens Jan Willem beter van worden. "Met natuurinclusief ontwerpen creëer je naast de broodnodige woonruimte, in combinatie met parken, groenstroken, water en tuinen, een veel grotere biodiversiteit. Een fijn woonmilieu kan zo gecombineerd worden met een ‘natuurlijk ecosysteem’."
