Private en publieke partijen moeten intensiever de handen ineenslaan om een bouwkundig antwoord te formuleren op de nattere winters en hetere, drogere zomers die ons te wachten staan. Die oproep doet Koninklijke Heijmans N.V. naar aanleiding van een onlangs verschenen rapport met klimaatscenario’s van het KNMI. Om deze oproep kracht bij te zetten, sluit Heijmans zich als eerste landelijk actieve bouwbedrijf aan bij de WaterBank.
De bevindingen van het weerinstituut onderstrepen volgens Heijmans de noodzaak om samen te werken aan een circulaire waterhuishouding in de bebouwde omgeving. Als kennis- en netwerkorganisatie wil de WaterBank met vereende krachten een nieuwe waterbalans realiseren, onder meer door restwater slimmer te benutten. Naast reductie van schadelijke uitstootgassen en bescherming van de biodiversiteit, staat een duurzame omgang met water hoog op de agenda van Heijmans. Als makers van de gezonde leefomgeving beseft Heijmans immers dat circulair watergebruik een voorwaarde is om de bebouwde omgeving leefbaar te houden. Bovendien streeft het bedrijf ernaar om bij het gebruik van natuurlijke bronnen ‘meer te geven dan te nemen’.
Deel van de oplossing
“Water moet worden geherwaardeerd,” zegt Jan Willen Burgmans, programmamanager klimaatadaptatie en biodiversiteit bij Heijmans. “We zijn opgegroeid met het idee dat we een overschot aan water hebben. Daarom ging de aandacht vooral uit naar het afvoeren van water. Maar met het oog op de extreme toekomstige klimaatscenario’s moeten we rekening houden met overlast door hevige regenbuien én ook periodes van extreme droogte. Dat vraagt ook om integrale kijk op water en een andere, manier van samenwerken met uiteenlopende partijen. Als Heijmans willen én kunnen we hierbij deel zijn van de oplossing.”
Hart van Zuid
Een goed voorbeeld van circulair waterbeheer als onderdeel van klimaatadaptief bouwen in een publiek-private samenwerking is het stadvernieuwingsproject Hart van Zuid in Rotterdam. De wijk rondom verkeersknooppunt Zuidplein en evenementenlocatie Ahoy staat te boek als ‘versteend’ gebied met een tekort aan groenvoorzieningen, waardoor het er tijdens hete, droge zomers tot wel 5 graden warmer kan zijn dan elders in de stad. Hart van Zuid is een omvangrijk, langlopend herstelproject waar sinds de start in 2016 innovatieve oplossingen voor circulair watergebruik worden toegepast. Zowel Heijmans Vastgoed, Heijmans Utiliteit als Heijmans Infra en Heijmans Woningbouw zijn sinds het begin betrokken bij de gebiedsontwikkeling in Rotterdam Zuid.
Noodzakelijke afkoeling
In Hart van Zuid is een zogeheten urban waterbuffer aangelegd, waarin circa 20 miljoen liter regenwater kan worden opgeslagen. Dat water is opgevangen in speciale infiltratiekratten die onder de busbanen van de Gooilandsingel zijn geïnstalleerd. Via ‘groene’ filtering in de nieuw aangelegde groenvoorziening vindt zuivering van het regenwater plaats. Verschillende ondernemingen in het gebied nemen het water af voor onder meer schoonmaakactiviteiten en het doorspoelen van toiletten. Ook vloeit het water naar de fonteinen en waterbassins aan het Annie M.G. Schmidtplein, die samen met de watervernevelaars op hete dagen voor de noodzakelijke afkoeling zorgen.
Maatschappelijke opgave
“De integrale aanpak en manier van samenwerken zoals bij Hart van Zuid heeft tot aansprekende vernieuwingen geleid,” weet Jan Willem Burgmans. “We leren hier veel van en inspireren elkaar om anders na te denken over watergebruik en -hergebruik. De jongste klimaatscenario’s dwingen Heijmans ertoe op te roepen tot nieuwe, geïntegreerde samenwerkingsvormen, zodat we de grote maatschappelijke opgave op dit vlak gezamenlijk en zo effectief mogelijk kunnen aanpakken.”
Waterbalans in evenwicht
Met de toetreding tot de coöperatieve vereniging de WaterBank verwacht Heijmans profijt te halen uit de netwerk- en kennisfunctie van dit nieuwe initiatief. Volgens hydroloog Jesse Schoenmakers van de Waterbank delen alle leden de visie van de vereniging, namelijk het in evenwicht brengen van de waterbalans middels hergebruik van restwater. “Sinds de start in 2022 hebben we een groot aantal experts en publieke en private partijen weten aan te trekken, van gemeenten en waterschappen tot banken en verzekeraars. Ook leveranciers van oplossingen voor wateropslag en bouwbedrijven treden nu toe. Heijmans is het eerste grote, landelijk actieve bouwbedrijf. Dat is belangrijk, want we willen héél Nederland met elkaar verbinden.”
Digitale handelsplaats
Naast netwerk- en expertisecentrum, fungeert de WaterBank tevens als digitale handelsplaats om de vraag naar en het aanbod van restwater samen te brengen. Op dat vlak is volgens Jesse Schoenmakers nog veel winst te behalen. Hij noemt als voorbeeld industriële ondernemingen die over veel onbenut restwater beschikken. “In plaats van dat te lozen op het oppervlaktewater of in het riool, is het een relatief eenvoudige stap om dit overschot in te zetten voor andere activiteiten. Met het oog op verdere uitbreiding van de vereniging is de WaterBank in gesprek met een groot aantal potentiële nieuwe leden, zoals productiebedrijven, grote gemeenten en drinkwaterleidingbedrijven,” licht Jesse toe.
