Onbewolktheid in Openluchtmuseum

Openluchtmuseum, dat klinkt weids. Terecht: het is 66 voetbalvelden groot. Toch wilde deze nationale trots in Arnhem uitbreiden. Want zes themagebieden – van Dorp en Erven tot Lint en Landgoed – is leuk, maar zeven nog leuker. Goed nieuws: sinds december 2022 zijn de bezoekers – gemiddeld een half miljoen per jaar – welkom bij Bosrand, waar Heijmans een stevige bijdrage aan leverde.

Jo-Ann van den Berg, projectleider van het museum: “Ons aanvankelijke plan was om twee aparte, nieuwe deelgebieden te maken: Veld en Stad. Maar de stikstofproblematiek haalde daar een streep door. We zitten hier vlak bij een Natura 2000-gebied.”

Niet getreurd: uitbreidingsplan-Bosrand verenigt Veld en Stad, oftewel recreatie en naoorlogs wonen. Een van de kroonjuwelen is een houten vakantiehuis uit 1936. Herkomst: Warnsveld. In het huis komen onvermoede oorlogsverhalen over vluchten en verzet aan bod. Nog een sieraad: een Rietveldhuisje uit Markelo. “Daar staat 'ie”, knikt hoofduitvoerder Mathijs Peters.

Vanaf 1951 bood het gebouwtje vakantieplezier aan medewerkers van een fosfaatfabriek in Pernis. Hun werkgever verlootte elk jaar een gezond verblijf in Overijssel. Jo-Ann wijst op ander zomergeluk: een Pemberton-stacaravan uit Nunspeet, die herinneringen aan krap slapen en zwiepende vliegenmeppers oproept. Bouwjaar: 1969.

Doorzonwoningen

Verderop zijn zes doorzonwoningen in aanbouw. Als leidraad fungeren bouwtekeningen van de zogenoemde PéGé-woningen uit Wychen. Onder begeleiding zullen kleine groepen mensen met dementie een van de doorzonwoningen gaan bezoeken. Het interieur zal in jarenzestigstijl zijn, inclusief herkenbare geluiden, smaken en geuren uit die tijd. Bovendien wachten er activiteiten: van sleutelen aan Solex of Zündapp tot aan taarten bakken of tuinieren. In de aangrenzende doorzonwoning komen een mindervalidentoilet en een lift.

Voor Hans Peters, klantmanager bij de Heijmans-afdeling Utiliteit, is het Openluchtmuseum geen onbekend terrein. “Vanuit Burgers-Ergon (in 2007 in Heijmans opgegaan – red.) zat hier vroeger al een onderhoudsploeg. Die draad is weer opgepakt, vijf jaren geleden. Toen het plan-Bosrand ontstond, hebben wij de collega's van Heijmans infra geïnformeerd. Die hadden er oren naar.”

De rest is geschiedenis, om het in de geest van het Openluchtmuseum uit te drukken. Heijmans maakte het anderhalve hectare grote gebied bouw- en woonrijp en legde voorzieningen en installaties aan. Mathijs somt er enkele op: “Elektra, water, riolering, glasvezel, data, beveiliging, brandmeldinstallatie, inbraakdetectie, camerabeveiliging.”

Erfgoed en eigentijdse techniek sluiten elkaar allerminst uit, weet ook ingenieursbureau SmitsRinsma uit Zutphen. Het voerde stevige berekeningen uit, beoordeelde de uitvoerbaarheid en maakte het ontwerp. Projectleider Ivo Stevens: “Een prachtig werk, want niets is standaard. Je maakt van een bos een recreatiegebied plus woonbuurt, ook nog eens in heuvelachtig terrein. Maar Heijmans had al kennis van het gebied. Dat scheelde.”

Feest

Wie hier zelfs geblinddoekt de weg kent, is landschapsarchitect Jeroen Bosch van bureau veenenbos en bosch uit Arnhem. Hij is al twintig jaar adviseur van het museum. “Het ligt deels op het oude landgoed De Waterberg. Dat maakt het een feest om hier te werken: lanen, weiden, bossen, heuvels, vijvers. Of Bosrand haar naam eer aan doet? Ja, nog vóór het bouwrijp maken zijn bomen geplant, waaronder eik, den en tamme kastanje.” Eén voetnoot: Bosrand ligt in het laagste stuk van het museumterrein. Dat vergde extra denkwerk over een heuvelafwaarts gestuurde boring, het infiltratieriool en de overstort. “Maar het is gelukt”, zegt Hans opgewekt.

Al voert het Openluchtmuseum je naar het verleden, duurzaamheid slaat er de klok. Zo komen er zonnepanelen op een van de doorzonwoningen en zijn materialen hergebruikt. Mathijs: “Zoals? Stoeptegels uit Nijmegen. Daar komen ook zes oude lichtmasten vandaan, die Heijmans van nieuwe ledarmaturen heeft voorzien. Verder gebruiken we grindtegels uit Winterswijk. Bij een verduurzamingsproject van onze infracollega’s in Winterswijk (woonwijk De Pas) waren ze overbodig geworden.” Tot het duurzame materieel behoorden elektrische mini-shovels en trilstampers.

Op scherp

Over trillen gesproken: bodemonderzoek leverde een Duitse granaat op. Jo-Ann mocht hem tot ontploffing brengen. Of ook de samenwerking weleens op scherp stond? Nooit, stellen de vijf eensluidend. “Elke vrijdagochtend 08.30 uur hadden we overleg, maar niemand is er ooit met een sik binnengestapt of vertrokken”, verzekert Hans. Dat bevestigt Jo-Ann. “Soms kwamen mensen al om 07.45 uur. Voor extra overlegtijd, met een bak koffie. Supergemotiveerd.”

Of het project haar ook nieuwe inzichten heeft opgeleverd? Met glimlach: “Van huis uit ben ik documentalist. Ik had nog nooit de kar van zo'n project getrokken. Maar het Openluchtmuseum had vertrouwen in me. De mannen hebben me geholpen. In het begin had ik geen flauw idee waar ze ’t over hadden. Dan kreeg ik briefjes met schetsen toegeschoven. ‘Het komt goed’, zeiden ze. Dat klopte.”