Het is geen gemakkelijke wijk, Overvecht. De winnende staatsloten liggen er niet voor het oprapen. Maar de Utrechtse wijk vecht zich omhoog. Op reportage.
Woensdagochtend, eettentje Panino Fresco in Overvecht-Noord. Een klant bestudeert de menukaart. Zowel de Focaccio Hot Pinda Chicken als de Smoothie Red Explosion doet recht aan de wijk: spicy en heftig. Toch komt de dag dat je bij Overvecht ook aan Pizza Fortuna of Insalata Campione zult denken. Binnen enkele jaren hopen bewoners de overwinning op scepsis en mismoedigheid over de wijk te kunnen vieren. Te zijner tijd feesten de ontwikkelaars Heijmans, ERA Contour en AM graag mee. Net zoals de woningcorporaties Bo-Ex, Mitros en Portaal en belegger Wonam.
Loyaliteit
Een bankje in het groen. Anouar Haki (29), eigenaar van Panino Fresco, schuift aan. Hij groeide op in Overvecht-Noord. Daar, vijfhoog op de Ankaradreef. Later verhuisde het gezin – Italiaanse moeder, Marokkaanse vader, drie kinderen – naar een van de schaarse koopwoningen in de wijk. Zijn jeugd: paaltjesvoetbal, kattenkwaad en vooral saamhorigheid. “Er was altijd wel een vader die bij het zwembad voor iedereen betaalde.”
Nu woont Anouar in de Utrechtse wijk Terwijde. Simpel: wie uit de verf weet te komen – Anouar heeft een master accounting & control – pakt veelal z’n koffers. Toch is hij dagelijks in Overvecht te vinden. Kwestie van loyaliteit: “Overvecht kun je kapot schrijven, maar ook sterker maken. Netter, leefbaarder, economisch kansrijker. Ik wil jongeren in de wijk op weg helpen. Met werk, met adviezen. Ik zie ze als m’n broertjes en zusjes.”
Tegenover hem zitten Marloes van der Meulen en Yffi van den Berg, ze zijn conceptontwikkelaar bij respectievelijk Heijmans en ERA Contour. Hun oprechte missie: dat iedereen gelukkig woont in een gezonde wijk. “Om dat te bereiken, moet je de woon- en leefwensen van bewoners boven water krijgen”, stelt Marloes. Niet met een keertje links of rechts aanbellen, want Overvecht is geen allemansvriend. Dit is een wijk van ijs breken en lange adem. Maar je krijgt er veel voor terug, concluderen ze: Overvecht kenmerkt zich door zeer betrokken bewoners.
Yffi van den Berg van ERA Contour, Anouar Haki van Panino Fresco en Marloes van der Meulen-Ramp van Heijmans wandelen door Overvecht.
Beschadigd vertrouwen
Overvecht is een ruim opgezette jarenzestigwijk. Van de 34.000 bewoners heeft de helft een niet-westerse achtergrond. Verder telt Overvecht 61 procent sociale huurwoningen, met name in de tien hoge flats. Het aandeel sociale huur loopt op tot circa tachtig procent aan de Tigris- en Zambesidreef, waar Marloes en Yffi zich nu op focussen. Zo’n vijftig procent van alle huishoudens is eenpersoons.
Armoede kent in Overvecht blindelings de weg: het gemiddelde jaarinkomen is 19.400 euro. Een kwart van de bewoners herkent zich in de stelling dat je ‘niet voorzichtig genoeg kunt zijn in de omgang met anderen.’ Ook het vertrouwen in overheden en instanties is beschadigd, nadat beleidsnota’s oefeningen-in-geduld bleken en de financiële crisis eerdere beloftes hard onderuit trok.
Bewoners zijn sterk overvraagd, merkt Marloes op. “Ze hebben al veel participatieprojecten en tegenslag meegemaakt.” Yffi: “Sloopplannen wisten ze met moeite te stoppen, uitgevoerde renovaties werden een drama. Nu komen wij weer om de hoek kijken. De primaire reactie is dan ook: ‘Laat ons met rust.’ Marloes en ik zijn klein begonnen, op de vierkante meter. Dat werkt.”
Zaaien, groeien, oogsten
In anderhalf jaar ontwikkelden ze een wijdvertakt buurtnetwerk. Marloes en Yffi spraken vele tientallen Overvechters – zowel bewoners als ondernemers en sociaal werkers – en vroegen door. Yffi ging er zelfs een week wonen, tienhoog. De opbrengst van alle inspanningen: vertrouwen, dat net zoals hout, beton of staal een grondstof is. Hun grondige verkenning maakt deel uit van het concept ‘Pluk er de vruchten van’, dat uit de stappen ‘Zaaien, groeien, oogsten’ bestaat.
Afzender is Werkplaats Overvecht, een gezamenlijk initiatief van de eerdergenoemde ontwikkelaars, corporaties en beleggers, die zich inzetten voor de wijkverbetering. Geen hit and run, maar twintig jaar lang: Overvecht gaat tot aan 2040 de renovatie van flats, nieuwbouw en drastische verbetering van de leefomgeving beleven. Een van de uitgangspunten die Werkplaats Overvecht met keilbouten heeft verankerd: de woon- en leefwensen van de huidige bewoners serieus nemen. Want verbeteren doe je samen.
Structurele aanpak
Enkele beoogde ingrepen naast renovatie en nieuwbouw: rafelplinten aanpakken; sociale groepen op macroniveau mengen; werkleertrajecten en beroepsonderwijs versterken; bewoners verleiden tot mede-eigenaarschap van de publieke ruimte. “Je moet het structureel aanpakken”, zegt Marloes. “Van enkel een blokje koopwoningen neerzetten, leeft een buurt niet op. Wel van een grote mix in je programma, waarbij je goed let op sociale samenhang en diversiteit.”
Een pluspunt waar Yffi op wijst: “Corporaties mogen weer meer een regierol nemen. Passend toewijzen, doorstroming bevorderen. Je zou huurders die zich voor de wijk inzetten zelfs voorrang kunnen geven. Community building mag je belonen.”
Zuurstof
Op verkenning. Langs de flats aan de Haifadreef, waar schotelantennes en balkons met wapperende was elkaar afwisselen. In de flats wonen veel kinderen met overgewicht, weet Marloes. Een lager inkomen betekent vaak ongezonder eten. Ook durven sommige ouders hun koters niet buiten te laten spelen. Simpel: kinderen verdienen een blauwe hemel, geen oude matras die van tienhoog naar beneden komt zeilen.
Anouar, niet afkerig van XL-dromen en daden: “Wil je van een oud imago af, dan moet je in iets uitblinken. Ik zou van Overvecht de gezondste wijk van Nederland willen maken. Het tegendeel van nu. Vanuit The Juice Factory adviseer ik de gemeente en scholen graag. Ik zou gezonde sapjes voor de leerlingen willen verzorgen.”
Gezonde leefomgeving
Een oversteek bij de Tigrisdreef. Achter Oxygen Fitness Center voert een pad naar de ware zuurstof: het uitnodigende Gagelpark inclusief de stadsboerderij Gagelsteede. Koffie! Uit de speeltuin klinkt gejoel, verderop schommelen kinderen in hangmatten. “Het park is de achtertuin van veel wijkbewoners”, weet Marloes. “Daar gaan we zorgvuldig mee om. Sowieso zullen de plannen netto meer groen opleveren.”
Het past bij de visie van Heijmans en ERA Contour om een gezonde leefomgeving te maken. Niet alleen voor de nieuwkomers, benadrukt Yffi. “Allereerst moeten de mensen die hier nu wonen er profijt van hebben.” Een halsbandparkiet die overvliegt, krast instemmend.
Overvecht heeft echt potentie. Veel groen, goede ov-verbindingen, vrij parkeren, veel verborgen talenten
Een gezonde leefomgeving is veelomvattend, zegt Marloes. Ook in Overvecht, juist in Overvecht. Ze somt op: “Goede en duurzame huisvesting. Gezamenlijke voedseltuinen. Buurtvoorzieningen. Meer horeca in het Gagelpark. Meer lokaal ondernemerschap. Geen plinten met vijf kapperszaken op een rij, maar een bakker, een fietsenzaak, een groentewinkel. Zo ontstaat een sociaal en economisch klimaat dat ook jonge wijkbewoners inspireert. Bovendien helpt het om Overvecht weer bij de stad te trekken.”
Dochtertje
Wie dat hartgrondig beaamt, is Mohamed Elkarouni. Als sociaal ondernemer is hij verbonden aan Werkwinkel Overvecht, die bewoners helpt bij het zoeken naar werk of opleiding. Daarnaast is hij wijkambassadeur, net als Anouar. Met overtuiging: “Overvecht heeft echt potentie. Veel groen, goede ov-verbindingen, vrij parkeren, veel verborgen talenten. Er is zelfs een wachtlijst voor woningen.” Maar de wijk is ook een springplank, erkent hij. Bewoners met groeiende kansen, inkomen en opleidingsniveau vertrekken. Als je meer in het midden- en hogere segment bouwt, sla je volgens Mohamed twee vliegen in één klap. De ‘springplankbewoners’ zullen Overvecht langer trouw blijven en draagkrachtigen van elders zullen zich in de wijk willen vestigen.
Mohamed zelf is het bewijs. Hij groeide op in Overvecht en woont er nog altijd, met vrouw en kind. Zijn dochtertje is pas vijftien maanden oud. Maar in 2040 zal ze Panino Fresco binnenlopen, in Overvecht, een van de fijnste wijken van Utrecht. Ze zal een Pizza Fortuna bestellen.
