Grote bouwplannen op het oude sportterrein van Shell in Vlaardingen. Hier bouwt Heijmans binnenkort de nieuwe woonwijk Park Vijfsluizen. Maar niet voordat alle archeologische vondsten zijn uitgegraven, waaronder de oudste dijk ooit gevonden in Nederland: “Een bijzondere bijvangst.”
Vlaardingen heeft een rijke en lange historie van bewoning. Al in de ijzertijd (tussen circa 400 tot 200 voor Christus) woonden er mensen in dit gebied. Niet gek dus, dat bij het graven van proefsleuven op het bouwterrein in 2008 drie archeologische ‘sites’ naar boven kwamen: een boerderij uit de ijzertijd, een site uit de Romeinse tijd en een site uit de Middeleeuwen.
Houten paaltjes
“Vanwege die drie sites zijn wij hier nu aan het graven”, vertelt archeoloog Kees Koot van bureau Vestigia. “Op zoek naar de houtbouw van de huizen hadden we ineens iets te pakken dat op een slootje leek, met houten paaltjes als beschoeiing. Dat hebben we verder bestudeerd. En toen bleek het geen watergang te zijn, maar een grondcunet met houten bekisting voor een grondophoging: een dijkje uit de ijzertijd. Een bijzondere bijvangst.”
Werk met werk
Bureau Vestigia verzorgt in opdracht van Heijmans het archeologisch onderzoek op het bouwterrein, onder directievoering van The Missing Link. Pas als de archeologen weg zijn, gaan de bouwers beginnen. Een win-win: archeologische vondsten worden uit de grond gehaald en veilig gesteld, én Vestigia doet alvast wat grondonderzoek en -verzetwerk voor de bouwers – werk met werk maken, heet dat.
“De archeologie wordt altijd ingepland in het bouwproject, dus de bouw ondervindt door ons geen vertraging”, licht Kees Koot toe. “Het is wel een strakke planning, want wij zitten altijd dicht tegen de bouw aan. Het helpt dat er vanuit Heijmans begrip is voor ons werk. Ik neem de projectleider altijd even mee naar het terrein om te laten zien hoe wij werken en waarom dat veel tijd kost.”
IJzertijd
Het voornoemde dijkje was zo’n vondst die de archeologen flink aan het werk zette. Over een lengte van 20 meter hebben Kees en zijn collega’s het dijkje blootgelegd: een constructie van houten paaltjes, gevlochten matten en dikke lagen klei. “Het dijkje leek opgeworpen om de boerderij uit de ijzertijd droog te houden”, vertelt Kees. “Maar die boerderij dateert rond 200 voor Christus, terwijl het dijkje dieper ligt en dus ouder is. Ik denk van omstreeks 350 voor Christus. Maar dat gaan we nog verifiëren door de houten paaltjes te dateren.”
Want de grootste klus moet nog komen: de analyse van alle vondsten. Als alles is opgegraven duurt het nog zo’n twee jaar voordat alles is geanalyseerd, gedateerd, geïnterpreteerd en gerapporteerd. Een team van zeker tien personen gaat daarmee aan de slag. Daarna moet voor alle vondsten nog een mooie bestemming worden gevonden. Van potscherven tot visbotjes (veel steur, de mensen hadden het goed!), van houten palen tot een kogel van het kogelstoten op de oude atletiekbaan: wáár blijft het straks allemaal?
Vitrine
“Voor de houten vondsten is dat lastig”, vertelt Kees. “Hout blijft goed in klei- of veengrond, maar achter glas slaat het groen uit. Soms kun je het beter fotograferen en goed beschrijven. Maar het monumentale sportcomplex op dit terrein krijgt straks een recreatieve functie met horeca. Ik zie wel voor me dat daar straks een vitrine in komt waar de andere vondsten worden tentoongesteld.”
Vlaardingen in de ijzertijd
Vlaardingen heeft een rijke historie. Er is zelfs een periode naar deze stad genoemd: de Vlaardingencultuur (een fase in de late Steentijd). Liggend aan de monding van de rivier was dit gebied uitermate geschikt voor bewoning, akkerbouw, veeteelt en handel via de waterwegen. Er woonden achtereenvolgens jagers/verzamelaars, boeren en handelaren. Rond de 11e en 12e eeuw lag hier zelfs een kasteel.
Kenmerkend voor Vlaardingen is het leven met het water; de gevonden dijk is daar een mooi voorbeeld van. Bijzonder aan het dijkje is de complexe constructie: dat men dit kon bouwen in de ijzertijd – waarin nog geen schrift bestond – zegt iets over het organisatietalent van de mensen die er woonden. Ook de stukjes maalsteen uit de Duitse Eiffel die zijn gevonden in de naastliggende boerderij wijzen op een goede organisatiegraad: ze tonen aan dat er al in de ijzertijd handel met verder weg gelegen gebieden plaatsvond. Er is ook bewijs gevonden voor zoutwinning – mogelijk is het zout uit Vlaardingen geruild voor steen uit de Eiffel.
Identiteit
Historie tentoonstellen voegt waarde toe aan een nieuwe woonomgeving, vindt Kees: “Zet de vondsten maar in de openbare ruimte, net als in de metrostations van de Amsterdamse Noord-Zuidlijn. Dan wordt het zichtbaar voor het grote publiek. En dan vinden de bewoners van Park Vijfsluizen hier straks niet een kale woonomgeving, maar eentje met historie en identiteit.”
Als kers op de taart zou archeoloog Kees Koot het prachtig vinden als ook de ‘archeobotanische vondsten’ een plekje krijgen in de nieuwe woonomgeving. “Wij graven ook oude zaden en pollen op”, licht hij toe. “Hoe mooi zou het zijn als we dezelfde beplanting als vroeger terug kunnen zetten in deze wijk? Daar wil ik héél graag eens met de landschapsarchitect van gedachten over wisselen.”
Neem contact met ons op
