Veiliger en mooier oversteken
Als gedragswetenschapper bij Heijmans doet Ruby van der Sande onderzoek naar betere verkeersveiligheid. Gedrag en ervaringen van weggebruikers spelen daarin een cruciale rol. Daarom staan bij de doorontwikkeling van Bikescout en Crosscover, twee innovaties van Heijmans, de eindgebruikers voortdurend centraal. Het resultaat? Veiligere oversteekplaatsen.
1. Hoe help je als gedragswetenschapper Heijmans verder te ontwikkelen?
“Bij Heijmans speelde al langer de vraag: kunnen we producten ontwikkelen die mensen helpen om zich veilig door het verkeer te bewegen? Daar zijn bijvoorbeeld de innovaties Bikescout en Crosscover uit voortgekomen.
Hoe reageren weggebruikers op deze oversteekplaatsen? Hoe veilig voelen zij zich daar? Dat is waar ik me bij het bedrijfsonderdeel Infra mee bezighoud. Door fietsers, automobilisten en voetgangers naar hun ervaringen te vragen, hun gedrag te bestuderen en te beïnvloeden en de omgeving aan te passen, kunnen we gerichtere en betere oplossingen realiseren die het verkeersysteem verbeteren. De eindgebruiker staat dan ook centraal in alles waar ik mee bezig ben.”
2. Waarom is juist gedragsonderzoek bij het verbeteren van verkeersveiligheidsoplossingen van belang?
“Wat betreft verkeersveiligheid lijken we het in Nederland best goed voor elkaar te hebben, maar toch komen er op plekken die als veilig bestempeld zijn nog altijd ongelukken voor. Sterker nog, uit cijfers van het CBS blijkt dat er in 2020 een stijging te zien was in het aantal verkeersdoden onder fietsers. Die verkeersongevallen zijn deels toe te schrijven aan gedrag. Een automobilist rijdt bijvoorbeeld te hard, omdat diegene snel thuis wil zijn na een lange werkdag, of hij is vermoeid en daardoor minder alert.
Maatregelen zoals verkeerseducatie en gedragscampagnes worden ingezet om dit soort ongelukken terug te dringen, maar in de praktijk blijken die niet altijd effectief. Je kunt ook met een andere bril kijken naar de verkeersveiligheid, zoals ik doe. Ga er niet van uit dat het een bewuste keuze is van de weggebruiker dat hij op zo’n verkeerspunt te hard rijdt, maar kies ervoor om een weg, omgeving of systeem anders in te richten. Op die manier kun je gevaarlijke verkeerssituaties voorkomen of weggebruikers ondersteunen om alerter te zijn. Dit is dan ook precies het doel van de Bikescout, waarbij automobilisten door middel van ledverlichting in het wegdek worden gewaarschuwd als fietsers oversteken. En ook van de Crosscover – hier zorgt speciale markering ervoor dat de oversteekplaats beter zichtbaar is.”
3. Je werkt in sommige gevallen aan de hand van een zogeheten iteratief ontwikkelproces. Wat is dat en wat zijn hier de voordelen van?
“Een iteratief ontwikkelproces is een zich herhalend proces waarbij we tijdens de ontwikkeling van een product of systeem direct de eindgebruiker betrekken. Om te zorgen dat het verkeersysteem echt verbetert en dus veiliger wordt, kijk ik voortdurend naar de ‘human factor’ binnen het verkeer. Hierbij staan menselijke factoren centraal, zoals onder andere vermoeidheid en afleiding. Alle eindgebruikers – van automobilisten tot voetgangers – betrek ik zo vroeg mogelijk bij de productontwikkeling. Wat werkt wel, wat niet en hoe voelen mensen zich hierbij? Zo ontstaan nieuwe inzichten waardoor het product verbetert. Het laat in mijn ogen ook zien dat je tijdens het ontwikkelen van een nieuw systeem vrij simpel kunt testen hoe iets werkt en of het effectief is. Soms wordt weleens gedacht dat zo’n iteratief ontwikkelproces een productontwikkeling tegenhoudt. Dat is allesbehalve het geval. Door voortdurende doorontwikkeling krijg je juist een beter verkeersveiligheidssysteem.”
4. Welke factoren zijn van invloed op de verkeersveiligheid?
“Stel je een druk verkeerspunt voor tijdens de avondspits als het net donker begint te worden. Op zo’n moment komt het gedrag van een automobilist, de omgeving en het gedrag van andere verkeersdeelnemers samen. De zon gaat onder, het zicht verandert, het gaat regenen, andere verkeersdeelnemers snijden de automobilist misschien af, of hij is mogelijk gestrest of vermoeid na een lange werkdag. Al die factoren hebben invloed op elkaar. Daarom is het voor het verhogen van de verkeersveiligheid van belang dat er wordt getest onder verschillende omstandigheden en met wisselende methodes.”
5. Wat waren de belangrijkste uitkomsten bij de Bikescout en wat verwacht je van de Crosscover?
“Bij de Crosscover is het nog even de vraag of er ook een gedragsonderzoek volgt, daarover zijn we nog in gesprek met de gemeente Rotterdam. Dat gebruikersonderzoek hebben we bij de Bikescout wel gedaan en dat is heel waardevol. Zo is de ledverlichting hierna aangepast, zodat het licht op kortere afstand beter zichtbaar is. Ook is ervoor gekozen aan de binnenkant van de oversteekplaats verlichting te plaatsen. Op die manier krijgen fietsers een veiliger gevoel, omdat ze weten: de Bikescout doet het, ik word gezien.”
