Werk je in de bouw, dan is er altijd een project dat een speciaal plekje in je hart heeft. Omdat het zo complex was om te realiseren, omdat er miljoenen mensen gebruik van maken of omdat het een beeldbepalend bouw- of kunstwerk voor Nederland is. Wij vroegen onze collega’s dit jubileumjaar op welk Heijmans-project zij supertrots zijn. Zo ontstaat een reeks icoonprojecten uit honderd jaar Heijmans.
1. Kubuswoningen, Rotterdam
Peter van der Gugten, directeur Vastgoed: “Bijna veertig jaar na oplevering zijn de Kubuswoningen nog steeds een icoon van Rotterdam. Bijzonder omdat het juist een project is geweest ter stimulering van koopwoningen met een premieregeling vanuit het rijk. Daarom kostte een Kubuswoning slechts honderdduizend gulden. Het ontwerp kwam van de bekende architect Piet Blom. Eerder experimenteerde hij in Helmond op kleinere schaal met Kubuswoningen.
De uitdaging in Rotterdam was dat de woningen boven de Blaak – een drukke verkeersader midden in de stad – gebouwd zouden worden. Daarom werden er niet alleen woningen, maar ook een viaduct gemaakt. Zowel dit viaduct als de Kubuswoningen waren een integraal project voor Heijmans Bouw. In de volksmond wordt het project het Blaakse Bos genoemd, omdat de woningen doen denken aan de vorm van een boom. De stam en de vloer zijn van beton en de kubussen op het viaduct van hout. Naast de Kubuswoningen staat een toren die vanwege zijn ronde vorm en puntdak Het Potlood wordt genoemd. Ook deze toren is een samenwerking tussen Piet Blom en Heijmans.”
Elke woning is uniek
“De woningen zijn van binnen net zo bijzonder als van buiten. De vloeren zijn recht, maar de wanden schuin en ze wijken op sommige plekken naar binnen en op andere plekken naar buiten. Om de ruimte optimaal te benutten lieten bewoners hun meubels en kasten op maat maken. Daardoor is elke woning van binnen uniek. Onder de eerste bewoners was een student. Hij stelde zijn woning open voor bezoekers die voor 2 gulden 50 een kijkje mochten nemen. Daar heeft hij goed aan verdiend. Op mijn kantoor staat nog steeds de originele maquette van een Kubuswoning gemaakt door Piet Blom. Dat is inmiddels een collectorsitem. De meeste mensen zeggen dat ze er niet aan moeten denken om in een Kubuswoning te wonen, maar de eerste bewoners waren er heel trots op. Zelf ben ik trots dat de Kubuswoningen nog steeds zo’n begrip zijn. Piet Blom, de gemeente en Heijmans hebben hun nek uitgestoken voor dit project en het resultaat mag er nog steeds zijn.”
2. Knooppunt Oudenrijn, Utrecht
Dick Kuin, projectleider Infra Schiphol: “Ik rij elke dag over dit knooppunt en denk altijd vol trots terug aan de reconstructieperiode, in het begin van de jaren negentig. Het is bijzonder hoe we dat voor elkaar hebben gebokst. We zijn nu vijfentwintig jaar verder en nog steeds rijden dagelijks heel veel mensen er gedachteloos overheen. Zo goed is het dus, dat niemand erbij stilstaat hoe dit is gebouwd. Terwijl het voor die tijd echt bijzonder was, wat we deden. Het was een van de grootste projecten in Nederland. Heijmans heeft een viertal ‘terre armée’-wanden gebouwd waar het wegdek bovenop ligt, en we hebben een groot deel van het asfalt aangelegd.”
Pionieren in Nederland
“Die ‘terre armée’-wanden zijn honderd meter lang en zes meter hoog. De manier waarop we dat bouwden, kun je vergelijken met Lego: met betonnen elementen die we op elkaar stapelden. In Frankrijk en België was het al gebruikt, maar in Nederland deden we dit eigenlijk voor het eerst. De toenmalige minister Jorritsma kwam tijdens de bouw ook een paar keer kijken.
Het is een iconisch project op een iconische locatie. Dit knooppunt wordt ook wel de draaischijf van Nederland genoemd. De drukste snelwegen van ons land komen hier samen en het werk is ook in en om het verkeer gemaakt. Terwijl het verkeer langsreed – en de winkel dus nog open was – deden wij ons werk op en naast de bestaande weg.”
3. Hofsingel, Leeuwarden
Erik Vos, directeur Heijmans Huizen: “Aan de noordelijke rand van de binnenstad van Leeuwarden lag een minder aantrekkelijk gebied. Heijmans won de prijsvraag die werd uitgeschreven om deze omgeving te upgraden. In de planvisie was veel ruimte voor groen, moderne architectuur en het integreren van nieuwe gebouwen in de bestaande historische omgeving. De verschillende deelprojecten werden met elkaar verbonden door een wandelroute. Onderdeel van het project was de bouw van appartementencomplexen Wisse Dwingerd en Arendstuinen, de renovatie van een brug over de stadsgracht en het ontwerpen van een parkeergarage met geïntegreerde supermarkt op het voormalige terrein van gasbedrijf Frigas. Voor dat laatste project maakte architectenbureau VVKH een ontwerp, passend in bijzondere vorm. Deze plek was namelijk ooit een bastion, een driehoekige uitstulping van de oude stadmuur, van waaruit de stad verdedigd werd.”
Wandelen over het bastion
“Bijzonder is dat de stadwandeling ook over de rand van het bastion loopt. Om de wandeling meer karakter te geven, hebben we op het parkeergaragedak 11 volgroeide dakplantanen geplaatst, in stalen bakken compleet met watergeefsysteem. Op de gevel van de parkeergarage zijn 6 prenten afgedrukt, met daarop de ontwikkelingen van het gebied vanaf 1550 tot de eeuwwisseling. De stadsdichter schreef daar in het Fries een spreuk bij, die betekent: Een nieuwe eeuw die inspiratie biedt aan deze stad die aan de toekomst bouwt. Het geeft mooi weer wat Heijmans daar met een multidisciplinair team gedaan heeft: met moderne architectuur de lange historie van Leeuwarden voortzetten."
4. KNMI, De Bilt
Arno Kleisterlee, directeur Woningbouw: “Heel Nederland kent het KNMI in De Bilt, maar dit project was ook bijzonder vanwege de combinatie van nieuwbouw, renovatie én restauratie. Eerst realiseerden we de nieuwbouw naast de oudbouw, zodat de hele organisatie kon verhuizen. De bedrijfsvoering moest uiteraard constant door kunnen gaan. Dat was soms best spannend: zouden we een verkeerde kabel raken en de stroomvoorziening verstoren, dan had dat direct gevolgen voor de informatievoorziening van luchthavens en het havenbedrijf. Na de nieuwbouw volgde de renovatie van de oudbouw en de restauratie van het tweehonderd jaar oude gebouw waarin KNMI-oprichter en meteoroloog Buys Ballot ooit begonnen is. Daar zat nog het originele leerbehang op de wanden.”
Gat in het dak
“Gedurende het project kwamen er best veel aanvullende opdrachten bij. Dat kwam vooral omdat de meteorologen een ander wensenpakket hadden dan het Rijksvastgoedbedrijf, de opdrachtgever. Daarom was er veel overleg, waarbij echt geluisterd werd naar wat de meteorologen wilden. Zo moest het glas van de nieuwbouw heel helder zijn om de juiste kleur van de lucht te kunnen zien. Ook de plek voor de meetinstrumenten op het dak kreeg extra aandacht. Een van de aanvullende opdrachten was het maken van een gat in het dak, zodat de meteorologen vanuit de weerkamer op de bovenste verdieping via een trap in een paar tellen in de open lucht kunnen staan.”
5. Sanering Oostergasfabriek, Amsterdam
Paul van der Maas, kostendeskundige bodem: “Nu staan er de huizen van Oostpoort, maar eerst moest de grond worden gesaneerd die de Oostergasfabriek had vervuild. De omvang van deze sanering was uniek, het terrein was zo groot als een flinke woonwijk. Maar de grootste uitdaging was de extreme verontreiniging van de bodem. Zodra we begonnen met graven, werden omwonenden onwel. Dat zorgde voor een aanpassing van de oorspronkelijke contracten. Op mijn afdeling zijn we in die beginperiode heel druk geweest met de prijswijzigingen die daaruit voortkwamen, terwijl er steeds weer nieuwe problemen ontstonden op het project. Die problemen zorgden voor veel onbegrip en frustratie tussen alle betrokken partijen. Het was zo erg dat iedereen besefte: op deze manier is het project niet te realiseren.”
Gigantische gashouders
“Na veel overleg is er uiteindelijk een alliantie in het leven geroepen met een gezamenlijke projectorganisatie en beheerssystematiek van problemen. In dat team zaten afgevaardigden van alle betrokken partijen. Er werd daar niet meer alleen vanuit eigen belang gedacht, maar vanuit gezamenlijk belang. Vanaf dat moment is het project goed gaan lopen. Voor mij was dit project een les in luisteren. Bij een conflict is ieders belang van dezelfde waarde, maar je moet elkaar willen begrijpen om een oplossing te vinden. Wat ik ook nooit meer zal vergeten, is hoe gigantisch de gashouders op de projectlocatie waren: tientallen meters hoog met een gemetselde fundering van 7 meter diep. We hadden een sloopkraan die met zijn arm tot 9 meter diepte kon komen. Die had de grappige naam Pluisje.”
