Wat een inventiviteit en duurzaamheid mensen aan de dag leggen als ze hun eigen huis mogen bouwen, is te zien op Minitopia in Den Bosch. Onder aanvoering van Rolf van Boxmeer en Tessa Peters van Rezone maken mensen hun woondromen waar in allerlei vormen en materialen. En Heijmans experimenteert mee.
“De variëteit verrast me iedere keer weer”, lacht Tessa Peters. “Van schottenkeet tot sterrenwacht, van stro- en leemhuis tot een woning opgebouwd uit stellingkasten en het WikiHouse. Huurders van een woningbouwcorporatie bouwen in co-creatie en andere bewoners plaatsen kant-en-klare huizen. Ik ben nieuwsgierig naar wat er nog meer komt. Echt innovatieve bouwmethoden of vormen zijn bijzonder welkom.”
Nieuwe woonvraag
Tessa en Rolf leiden enthousiast rond door hun proeftuin, sinds een jaar gevestigd op het voormalige milieustation aan de Bossche Poeldonkweg. De twee initiëren projecten op het snijvlak van architectuur, kunst en stedelijke ontwikkeling. Met hun bedrijf Rezone wisten ze de gemeente te verleiden vijf jaar lang woonexperimenten toe te staan op deze plek. Eerder kregen ze dat voor elkaar met woningcorporatie Zayaz op de Eekbrouwersweg.
Inmiddels streken er ruim dertig bewoners neer in dit levende laboratorium. “Ons doel is nieuwe initiatieven de ruimte te geven, zodat er concepten ontstaan voor een woonvraag waar de huidige markt niet snel genoeg op in kan spelen. Die nieuwe vraag is flexibeler, lichter, en vaak ook dynamischer en tijdelijker”, legt Rolf uit.
Dat de woningbouwsector in de afgelopen jaren nauwelijks is veranderd, ergert hem. “Huizen worden gebouwd voor vijftig jaar en de gebruikte methoden en systemen zijn ongelooflijk traditioneel. Dat er zo weinig kan, verbaast me altijd. Op dit moment is er nog geen juiste vorm voor projectontwikkeling van vijf-, tien- of vijftienjarige woningen. Minitopia geeft ons de kans te onderzoeken welke vorm ‘lichte stedenbouw’ moet krijgen.” Dit doet Rezone op plekken in transformatiegebieden, zodat het tijdelijk ‘braakliggen’ voor er nieuwbouw komt, al positief wordt benut.
Geen zootje
Als initiatiefnemers van de proeftuin faciliteren Rolf en Tessa zoveel mogelijk voor de bewoners. Er zijn aansluitingen op stromend water, riool en stroom en je wordt geholpen met vergunningen en regelwerk. Naast een douche en wasmachine staat ook een fabriekshal van zesduizend vierkante meter tot je beschikking, waar je (onderdelen van) je huis droog en comfortabel voor kunt bereiden. “De gedachte was ze zo uit de hal het terrein op te rijden”, lacht Rolf.
Bouwen op Minitopia betekent dat je profiteert van de relatief vrije kaders van Rezone, maar ook dat je je bouwplannen ter goedkeuring aan Tessa en Rolf voorlegt. “We fungeren als een soort welstand-light”, legt Tessa uit. “We proberen een zo divers mogelijk beeld neer te zetten, om het experiment continu te stimuleren.”
Daarbij ziet Rezone toe op de voorwaarden van Minitopia: je huis is demontabel en verplaatsbaar, je doet hooguit drie maanden over de bouw op het terrein (omdat bewoners er maar kort verblijven wil je zo weinig mogelijk overlast veroorzaken) en je bouwt zoveel mogelijk volgens circulaire principes.
Fantasie
Wie wonen er op Minitopia? Daar zitten uiteraard veel architecten, kunstenaars en ontwerpers tussen, maar ook mensen uit de IT, zorg of onderwijs. Tessa: “Na de artistieke geesten uit fase 1 en de Zayaz-huurders die met een klein budget bouwden, komen er nu zelfbouwers die iets meer te besteden hebben, minder lang zelf willen knutselen of iets groters willen neerzetten.”
Op fase 2 van Minitopia, achterop het terrein, is dat het beste te zien. Naast gestapelde containers met dazzlepaint en het stro- en leemhuis, verrijzen hier vooral modulaire woningen van allerlei materialen.
Op Minitopia staat het ene uiterste, in zowat alle nieuwbouwwijken van Nederland het andere. Waar blijven de tussenvormen?
Hoewel een enkele bewoner een huisje direct uit de fabriek koopt, zijn de meeste woningen op Minitopia toch het product van fantasie en twee rechterhanden. Met Marktplaats als hofleverancier: serres, tuinhuizen, delen van chalets of zelfs hele woningen zijn op Neerlands grootste tweedehandsmaterialenwebsite geoogst. Stellinghouse bijvoorbeeld is geheel opgetrokken uit tweedehands stellingkastelementen, met wanden van sandwichpanelen. Kosten: 10.000 euro.
Improvisatievermogen
Hergebruik viert hoogtij: schoepen van de veevoederfabriek aan de Tramkade in Den Bosch doen dienst als plantenbakken. “Urban mining”, aldus Rolf. Ook de natuurlijke grondstoffen komen uit de buurt: zo levert BrabantHout gekapte bomen en wordt het stro- en leemhuis gemaakt van rivierklei uit de Maas.
Proeftuin
Ook Heijmans gebruikt Minitopia als proeftuin voor een blok van drie appartementen met een gemeenschappelijke ruimte, waarmee Heijmans wil testen of demontabele, duurzame woningen ook comfortabele woningen kunnen zijn.
Als de rondleiding ten einde komt, komt een bestuurlijk bezwaar tegen dit ruimtegebruik ter sprake: is het verantwoord een binnenstedelijk terrein van 20.000 m2 te bebouwen op een ‘dorpse manier’, met vrijstaande kleine huizen en veel buitenruimte? Terwijl er zo’n grote druk op de ruimte staat, als we nog een miljoen woningen bij moeten bouwen? Rolf vindt dat dit in een transformatiegebied kan. "Alternatief is dat dit terrein braak blijft liggen."
“Je moet ergens experimenteren met het wonen van de toekomst. Daarnaast geeft Minitopia dit gebied een enorme boost en wordt het opnieuw verbonden met de stad. Bovendien onderzoekt de gemeente hiermee wat de mogelijkheden zijn voor woningbouw of andere ontwikkelingen op deze plek”, licht Rolf toe.
“Dit bezwaar zegt wel iets over een bepaalde Nederlandse mentaliteit die wat mij betreft mag veranderen: op Minitopia staat het ene uiterste, in zowat alle nieuwbouwwijken van Nederland het andere. Waar blijven de tussenvormen? Wij zoeken uit hoe je die maakt en een plek kunt geven, en we hopen dit op nog veel meer plekken in het land te doen.”
