Hoe staat het met... Minitopia

“De variëteit verrast me iedere keer weer”, lacht Tessa Peters. “Van schottenkeet tot sterrenwacht, van stro- en leemhuis tot een woning opgebouwd uit stellingkasten en het WikiHouse. Huurders van een woningbouwcorporatie bouwen in co-creatie en andere bewoners plaatsen kant-en-klare huizen. Ik ben nieuwsgierig naar wat er nog meer komt. Echt innovatieve bouwmethoden of vormen zijn bijzonder welkom.”

Minitopia Rolf van Boxmeer Tessa Peters1.jpg — Art Director Tessa Peters en architect Rolf van Boxmeer op het Minitopia terrein in Den Bosch.

Nieuwe woonvraag

Tessa en Rolf leiden enthousiast rond door hun proeftuin, sinds een jaar gevestigd op het voormalige milieustation aan de Bossche Poeldonkweg. De twee initiëren projecten op het snijvlak van architectuur, kunst en stedelijke ontwikkeling. Met hun bedrijf Rezone wisten ze de gemeente te verleiden vijf jaar lang woonexperimenten toe te staan op deze plek. Eerder kregen ze dat voor elkaar met woningcorporatie Zayaz op de Eekbrouwersweg.

Inmiddels streken er ruim dertig bewoners neer in dit levende laboratorium. “Ons doel is nieuwe initiatieven de ruimte te geven, zodat er concepten ontstaan voor een woonvraag waar de huidige markt niet snel genoeg op in kan spelen. Die nieuwe vraag is flexibeler, lichter, en vaak ook dynamischer en tijdelijker”, legt Rolf uit.

Dat de woningbouwsector in de afgelopen jaren nauwelijks is veranderd, ergert hem. “Huizen worden gebouwd voor vijftig jaar en de gebruikte methoden en systemen zijn ongelooflijk traditioneel. Dat er zo weinig kan, verbaast me altijd. Op dit moment is er nog geen juiste vorm voor projectontwikkeling van vijf-, tien- of vijftienjarige woningen. Minitopia geeft ons de kans te onderzoeken welke vorm ‘lichte stedenbouw’ moet krijgen.” Dit doet Rezone op plekken in transformatiegebieden, zodat het tijdelijk ‘braakliggen’ voor er nieuwbouw komt, al positief wordt benut.

Geen zootje

Als initiatiefnemers van de proeftuin faciliteren Rolf en Tessa zoveel mogelijk voor de bewoners. Er zijn aansluitingen op stromend water, riool en stroom en je wordt geholpen met vergunningen en regelwerk. Naast een douche en wasmachine staat ook een fabriekshal van zesduizend vierkante meter tot je beschikking, waar je (onderdelen van) je huis droog en comfortabel voor kunt bereiden. “De gedachte was ze zo uit de hal het terrein op te rijden”, lacht Rolf.

Bouwen op Minitopia betekent dat je profiteert van de relatief vrije kaders van Rezone, maar ook dat je je bouwplannen ter goedkeuring aan Tessa en Rolf voorlegt. “We fungeren als een soort welstand-light”, legt Tessa uit. “We proberen een zo divers mogelijk beeld neer te zetten, om het experiment continu te stimuleren.”

Daarbij ziet Rezone toe op de voorwaarden van Minitopia: je huis is demontabel en verplaatsbaar, je doet hooguit drie maanden over de bouw op het terrein (omdat bewoners er maar kort verblijven wil je zo weinig mogelijk overlast veroorzaken) en je bouwt zoveel mogelijk volgens circulaire principes.

Fantasie

Wie wonen er op Minitopia? Daar zitten uiteraard veel architecten, kunstenaars en ontwerpers tussen, maar ook mensen uit de IT, zorg of onderwijs. Tessa: “Na de artistieke geesten uit fase 1 en de Zayaz-huurders die met een klein budget bouwden, komen er nu zelfbouwers die iets meer te besteden hebben, minder lang zelf willen knutselen of iets groters willen neerzetten.”

Op fase 2 van Minitopia, achterop het terrein, is dat het beste te zien. Naast gestapelde containers met dazzlepaint en het stro- en leemhuis, verrijzen hier vooral modulaire woningen van allerlei materialen.

Hoewel een enkele bewoner een huisje direct uit de fabriek koopt, zijn de meeste woningen op Minitopia toch het product van fantasie en twee rechterhanden. Met Marktplaats als hofleverancier: serres, tuinhuizen, delen van chalets of zelfs hele woningen zijn op Neerlands grootste tweedehandsmaterialenwebsite geoogst. Stellinghouse bijvoorbeeld is geheel opgetrokken uit tweedehands stellingkastelementen, met wanden van sandwichpanelen. Kosten: 10.000 euro.

Improvisatievermogen

Hergebruik viert hoogtij: schoepen van de veevoederfabriek aan de Tramkade in Den Bosch doen dienst als plantenbakken. “Urban mining”, aldus Rolf. Ook de natuurlijke grondstoffen komen uit de buurt: zo levert BrabantHout gekapte bomen en wordt het stro- en leemhuis gemaakt van rivierklei uit de Maas.

De voormalige Weegbrug is omgetoverd tot een feloranje thee- en koffiehuis, vol vintage servies.

Proeftuin

Ook Heijmans gebruikt Minitopia als proeftuin voor een blok van drie appartementen met een gemeenschappelijke ruimte, waarmee Heijmans wil testen of demontabele, duurzame woningen ook comfortabele woningen kunnen zijn.

Momenteel werken Heijmans-collega’s van vastgoed en ontwerp & engineering aan het prototype voor Minitopia. “Doel is om te komen tot een bouwsysteem van modulaire eenheden, waarmee je woningen van circa 20 tot 60 m2 samen kan stellen. Hoe kunnen we met een stalen frame en losse betonnen vloerelementen een module maken, die in de fabriek wordt voorzien van afwerkingen en installaties, en op de plek zelf zo snel mogelijk te monteren is? En hoe is deze module weer uit elkaar te halen, zodat ‘ie op een andere plek kan worden hergebruikt, zonder materiaalverlies?” De circulaire economie is hierbij uitgangspunt en er wordt gekeken welke diensten bewoners kunnen delen met elkaar (koken, wassen, etc.). “Inventiviteit is nodig. Het zou kunnen dat de woning van de toekomst er anders uitziet dan we tot nu toe gewend zijn.”

Als de rondleiding ten einde komt, komt een bestuurlijk bezwaar tegen dit ruimtegebruik ter sprake: is het verantwoord een binnenstedelijk terrein van 20.000 m2 te bebouwen op een ‘dorpse manier’, met vrijstaande kleine huizen en veel buitenruimte? Terwijl er zo’n grote druk op de ruimte staat, als we nog een miljoen woningen bij moeten bouwen? Rolf vindt dat dit in een transformatiegebied kan. "Alternatief is dat dit terrein braak blijft liggen."

“Je moet ergens experimenteren met het wonen van de toekomst. Daarnaast geeft Minitopia dit gebied een enorme boost en wordt het opnieuw verbonden met de stad. Bovendien onderzoekt de gemeente hiermee wat de mogelijkheden zijn voor woningbouw of andere ontwikkelingen op deze plek”, licht Rolf toe.

“Dit bezwaar zegt wel iets over een bepaalde Nederlandse mentaliteit die wat mij betreft mag veranderen: op Minitopia staat het ene uiterste, in zowat alle nieuwbouwwijken van Nederland het andere. Waar blijven de tussenvormen? Wij zoeken uit hoe je die maakt en een plek kunt geven, en we hopen dit op nog veel meer plekken in het land te doen.”