Leerzaam en leuk, zo omschrijven medewerkers van Heijmans de virtual reality (VR)-trainingen die ze op de bouwplaats krijgen. In een simulatie van hun werkomgeving ervaren ze risicovolle situaties op een levensechte, maar veilige manier. Dat vergroot het veiligheidsgevoel én draagt bij aan de toekomst van digitaal bouwen. ‘Het leereffect is groot.’
Een zaagmachine hanteren, keuzes maken onder tijdsdruk en werken op hoogte: medewerkers van Heijmans doen het sinds kort ook virtueel. Met een grote VR-bril op het hoofd en twee controllers in de handen ervaren ze potentieel risicovolle situaties aan den lijve. In de virtuele bouwplaats oefenen ze scenario’s: wat gebeurt er als je de veiligheidsbril vergeet of een zaag niet op de juiste manier instelt? Fouten maken kan hier veilig. Een speciaal daarvoor opgeleide Heijmans-collega geeft instructies, kijkt op een groot scherm mee naar de beelden die de VR-brildrager ziet en houdt in de gaten hoe die reageert.
Virtuele bouwplaats
Een gezonde en veilige werkomgeving staat hoog in het vaandel bij Heijmans. Zo heeft het bedrijf sinds 2013 het programma GO! (Geen Ongevallen), bedoeld om proactief veiligheidsgedrag te ontwikkelen. Daar is de virtual reality-training nu onderdeel van. “We gebruiken virtual reality al bij veel projecten, omdat je een ruimte daarmee realistischer kunt ervaren dan met een 3D-simulatie op een computer,” zegt Hans ten Brinke, directeur Ontwerp & Engineering bij Heijmans. “Toen we een manier zochten om de bouwplaats nog veiliger te maken, kwamen we op het idee om virtual reality te gebruiken in een veiligheidstraining. Zo combineren we veiligheid met andere thema’s die heel belangrijk voor ons zijn: digitalisering en innovatie.”
Het huidige aanbod bestaat uit zes trainingen: werken op hoogte, orde & netheid, zaagloods, houding & gedrag, aanslaan van lasten en graafschade preventie. Jaarlijks breidt Heijmans het assortiment uit met nieuwe, relevante ontwerpen. “De voorwerpen en personen in die wereld mogen best visuals zijn, maar de omgeving moet er levensecht uitzien,” zegt Ron Koenen. Hij is directeur van KPE Groep, een samenwerkingspartner die opleidingsprogramma’s binnen de bouw- en vastgoedsector ontwikkelt. “Het is belangrijk dat medewerkers de virtuele omgeving herkennen. Daardoor voelt het niet alsof medewerkers een spel spelen, maar de werkvloer op stappen. We hebben veel onderzoek gedaan naar het effect van VR-toepassingen. Daaruit bleek onder meer: als je in een realistisch nagebootste situatie ervaringen opdoet die je in werkelijkheid niet zonder risico’s kunt ondergaan, beklijft alles wat je daarvan leert beter.”
Groot leereffect
De trainingen worden op de bouwplaats gegeven, aan groepen van ongeveer vijftien medewerkers, tijdens een zogeheten toolboxoverleg. “Dat is een maandelijks overleg waarin het thema veiligheid centraal staat,” legt Ten Brinke uit. “We besteden hierin onder meer aandacht aan de ‘big six’, de meest voorkomende oorzaken van ongevallen, en aan manieren om die te verminderen en voorkomen. Dat kun je op allerlei manieren trainen, maar de impact van virtual reality is veel groter dan die van andere visual management-methodes. Alleen met VR kun je bijvoorbeeld het gevoel krijgen dat je jezelf écht gaat vallen als je iets niet goed doet. Dat geeft een extra dimensie aan de training.”
Na afloop worden de geoefende scenario’s met de groep besproken. Wat ging goed, wat kan beter? Vertoonden deelnemers veilig gedrag? “De kennis blijft goed hangen,” vindt Koenen. “Je ziet duidelijk gedragsverandering: mensen werken na deze training bewuster en veiliger. Het veiligheidsbewustzijn wordt vergroot.” Medewerkers zijn erg te spreken over de VR-training: ruim negentig procent zegt dat het helpt om veiliger te werken, en de trainingen worden gewaardeerd met een acht of hoger. Veel medewerkers geven ook aan dat ze graag nog een keer zo’n training willen doen. Ten Brinke: “Veiligheid top of mind houden kan soms lastig zijn, omdat het onderwerp voor sommigen voelt als een verplichting. Maar hierover is iedereen enthousiast. Dat is voor ons een bevestiging dat we op de goede weg zijn.”
Je ziet duidelijk gedragsverandering. Het veiligheidsbewustzijn wordt vergroot
Niet alleen medewerkers leren van de VR-ervaring: Heijmans gebruikt de inzichten uit de evaluatie ook voor het verbeteren van de trainingen. Die worden overigens altijd gecombineerd met andere trainingsmethoden. “Voor het gebruik van een zaagmachine zullen praktijkinstructies en een senior die meekijkt altijd nodig blijven, zegt Koenen. “Maar voor veel andere vaardigheden kun je VR goed toepassen. Als je het op de juiste manier inzet, is het leereffect groot.”
Toekomstige toepassingen
Na het succes van de eerste trainingen – die meermaals in de prijzen vielen binnen de branche – is het tijd om na te denken over volgende toepassingsmogelijkheden van virtual reality voor het vergroten van de veiligheid. Veel medewerkers die de training hebben gevolgd, komen met eigen ideeën, zegt Ten Brinke. “Zo heeft ons bedrijfsonderdeel infra al een training gemaakt waarmee graafschades voorkomen kunnen worden. En we krijgen verzoeken om gevaarlijke delen van bouwplaatsen in VR te simuleren. Daardoor kunnen medewerkers al voordat ze beginnen met bouwen nadenken over zaken als: hoe voeren we deze opdracht uit? Wie moet waar staan? Zijn alle veiligheidsmaatregelen in orde?”
“De volgende stap is dat we nu samen met KPE de VR-trainingen via een betaalde abonnementsvorm beschikbaar stellen voor de hele bouwbranche. De acquisitie loopt via KPE, omdat zij al een groot netwerk hebben binnen de bouw- en vastgoedsector,” zegt Heijmans VR-specialist Thomas Smits.
Het gebruik van virtual reality verhoogt het veiligheidsgevoel binnen het bedrijf en helpt ook de branche vooruit. Door VR en het digitaliseren van projecten kan ook slimmer worden ontworpen en gebouwd, vult Ten Brinke aan. “Virtual reality is daarmee een onderdeel van de brede toepassingsmogelijkheden die we zien om digitaal veiliger te bouwen.”
