Het Binnenhof in 3D

De viskraam, het standbeeld van Willem II en zelfs de bovenleiding van de tram: ter voorbereiding op de renovatie van het Binnenhof zijn zelfs de kleinste omgevingsdetails verwerkt in een 3D-model wat onderdeel is van Bouwwerk Informatie Management, kortweg BIM. In de Google Maps-achtige virtuele omgeving die bimmer Thomas Smits op zijn computer laat zien, wandel je langs de bouwschutting zo naar de Stadhouderspoort om het Binnenhof op te gaan. Het enige verschil met de werkelijkheid: in het echt staat de hele schutting er nog niet, er wordt hard aan gewerkt.

“Heijmans verzorgt de bouwkundige en installatietechnische renovatie van de Eerste Kamer en de Raad van State,” zegt Thomas, die als BIM-adviseur bij Heijmans werkt. “Een grootschalig project, waar wij en andere bouwers bij zijn betrokken. We werken aan een eigen complexdeel, maar er zijn ook raakvlakken – tussen de Raad van State en de Tweede Kamer, bijvoorbeeld. En de noodroute loopt door verschillende complexdelen. We moeten dus onderling afspraken maken en kunnen controleren of alles goed op elkaar aansluit. Zo’n BIM helpt daarbij.”

Miljoenen puntjes

In het 3D-model wordt de renovatie van alle complexdelen gesimuleerd. Heijmans werkt regelmatig met zulke modellen, als de omvang, het budget en mogelijke risico’s van een bouwproject daarom vragen. Vanaf 2023 wordt gebruik van een model zelfs de standaard. Maar het digitaal in kaart brengen van eeuwenoud monumentencomplex, verspreid over zo’n 89.000 m2, is geen dagelijkse kost.

“Een extern bedrijf heeft het hele Binnenhof en de directe omgeving gescand, aan de hand van pointcloud-scanning,” vertelt Smits. “Daarbij zet je een statief met een ronddraaiende operator op een plek. Bij elk rondje worden meetpunten de ruimte in geschoten, die digitaal worden teruggekoppeld. Als die operator dat tientallen miljoenen keren doet, krijg je een puntenwolk die weergeeft hoe een ruimte eruitziet.” De 3D-opzet van de bestaande situatie die daarmee is gemaakt, gebruikt Heijmans als basis om het ontwerp van het eigen complexdeel uit te werken.

Het model geeft een overzicht van alle elementen – denk aan alle muren, deuren, lichtpunten en luchtroosters – en hoeveelheden, materialen en afwerkingen. Handig als er materiaal moet worden ingekocht of onderhoud nodig is. De bouwende partijen en de opdrachtgever, het Rijksvastgoedbedrijf, werken allemaal in hetzelfde digitale document. Zo heeft iedereen toegang tot dezelfde informatie, die op één plek te vinden is. Daardoor worden fouten, en daarmee faalkosten, zoveel mogelijk voorkomen.

Veilig samenwerken

In het model is ook te zien hoe de bouwplaats wordt ingericht, in elke fase van de ruim vijf jaar durende renovatie. “Die bouwplaats wordt een fabriekje, een productielocatie in de openbare ruimte die continu verandert,” zegt proces- en omgevingsmanager Bauke van der Goot. Hij moet ervoor zorgen dat alle partijen soepel kunnen samenwerken en dat stakeholders zoals gemeente en omwonenden op de hoogte blijven.

“Leidingen moeten verlegd worden, er komt een kelderbak, grote balken moeten naar binnen kunnen, de logistieke stromen en vluchtroutes moeten goed aangegeven zijn. Door de bouwplaats te digitaliseren, kunnen we nagaan of het allemaal past en veilig uitgevoerd kan worden. Je ziet precies waar de vrachtwagens en hulpdiensten kunnen rijden, ook over een paar maanden en over vijf jaar. Zo kun je samen afstemmen: is dit een plek waar we met z’n allen kunnen werken?”

Een 3D-model is een extra investering, maar die betaalt zich volgens Bauke absoluut terug. “Je kunt sneller en efficiënter samenwerken en keuzes meteen aan de praktijk toetsen.” Bijkomend voordeel: er zijn minder fysieke bezoeken aan Den Haag nodig.

Het 3D-model helpt ook om betrokkenen zonder bouwkundige kennis een helder beeld te geven van de geplande werkzaamheden. “Ik neem de 3D-plaatjes altijd mee als ik het gesprek met omwonenden en ondernemers in de buurt aanga,” zegt Bauke. "Het is een handig hulpmiddel in de communicatie met de omgeving.”

In de toekomst zou VR daar ook bij kunnen helpen, vult Thomas aan. “Je zou bijvoorbeeld de brandweer met een VR-bril virtueel over de bouwplaats kunnen laten lopen om na te gaan of de voorzieningen voldoende zijn.”

Historische ontdekking

Voor nieuwere complexdelen, zoals de Tweede Kamer, zouden bestaande bouwtekeningen ook in het 3D-model verwerkt kunnen worden. Maar de gebouwen waaraan Heijmans werkt zijn zo historisch, dat oude tekeningen nauwelijks zouden helpen. “Bij gebouwen van acht eeuwen oud moet je echt vertrouwen op wat is ingescand,” zegt Smits. Al kun je ook dan op verrassingen stuiten: onlangs werd een middeleeuwse trap gevonden op het Binnenhof, vlak bij de hoofdingang van de Eerste Kamer. “Die werd nu pas ontdekt, tijdens het funderingsonderzoek.”

Zulke vondsten kan pointcloud-scanning niet voorzien, zegt Van der Goot. “Maar bij projecten waar de oude en nieuwe wereld samenkomen, weten we dat we zulke dingen gaan tegenkomen. Er is tijd ingeruimd om die te onderzoeken.” Alle relevante vondsten die bij nader onderzoek worden gedaan, van historische verrassingen tot eventueel asbest in de wanden, worden ook opgenomen in het 3D-model, vertelt Smits. “Zo heb je aan het eind van de rit een betrouwbaar model waarmee je echt kunt zien hoe de gebouwen in elkaar zitten.”