Nederland versneld energieneutraal
Omdat de ondergrond van woonwijk Park Vijfsluizen in Vlaardingen minder geschikt is voor een wko-systeem, past Heijmans hier een vernieuwend energieconcept toe. Zo komt de warmte voor de vloerverwarming van de appartementen niet uit de grond, maar uit de lucht. Inmiddels blijkt dit ‘Vijfsluizenconcept’ ook een oplossing voor andere projecten. “Zo maken we duurzame energie voor kleine appartementen betaalbaar.”
De eerste wanden van het appartementencomplex komen net boven de grond uit, maar de innovatieve en duurzame energievoorziening laat zich nog niet zien op de bouwplaats van Park Vijfsluizen. Die komt namelijk op het dak, onthullen Heijmans-collega’s Berend Doedens, senior adviseur Energietransitie, en Tom Klercq, projectmanager Energie. Het energiesysteem is ontwikkeld door het bedrijfsonderdeel Heijmans Energie, omdat bestaande duurzame energievoorzieningen geen optie bleken, legt Berend uit.
“We realiseren hier 155 appartementen van 49 vierkante meter. Door de relatief kleine bouwkavel en vele heipalen zouden bodemlussen niet passen. En de bodemsamenstelling is minder geschikt voor een gezamenlijke wko-bron. Dus keken we naar het gebruiken van omgevingswarmte uit de lucht. Dat principe bestond al wel, maar vaak staat dan het hele dak vol met grote apparatuur. Dat wilden we niet. Daarom onderzochten we of het mogelijk was om meerdere appartementen samen op één luchtwarmtepomp aan te sluiten.”
Gefronste wenkbrauwen
Door de appartementen per schacht te koppelen, ontstond er een warmtesysteem waarop gemiddeld acht appartementen boven elkaar zijn aangesloten op één warmtepomp, die op het dak staat. De warmte wordt opgeslagen in een watertank – de buffer – en gaat vervolgens via waterleidingen naar de appartementen. Daar staat een tweede warmtepomp die de vloerverwarming van de juiste temperatuur voorziet en warm tapwater maakt. Een uitdaging bij dit systeem was het vinden van de juiste onderdelen, vooral de warmtepomp bleek lastig. Tom: “Om dit systeem goed te laten werken, zochten we een warmtepomp die de buffertank constant op 15 graden kon houden. Dat leidde bij veel leveranciers tot gefronste wenkbrauwen.”
Koelte
Toen de juiste leverancier toch gevonden werd en de investeringskosten en energielasten positief bleken, besloot Heijmans dit nieuwe concept toe te passen op het appartementencomplex in Vlaardingen. “Het sterke van dit concept is niet alleen dat het duurzame energie voor kleine appartementen betaalbaar maakt. Het grote voordeel is een collectief systeem van gekoppelde apparatuur, bedoeld voor de individuele woning”, legt Tom uit. “Daardoor kan iedere installateur het onderhoud doen. Bovendien kunnen de woningen onderling warmte uitwisselen. Als de ene buurman staat te douchen, onttrekt hij warmte. Die kou kan de onderbuurman dan weer gebruiken om te koelen.”
Efficiënt
Tijdens het ontwerp overlegden de teams van Heijmans Energie en Woningbouw veel en vaak over de technische ruimte, aldus Berend. “Drie vierkante meter is relatief groot in zo’n klein appartement. Dus puzzelden we lang om de afmetingen te reduceren. Wat dan goed helpt, is dat de warmtepomp erg stil is, dan hoef je geen geluidswerende maatregelen te nemen.”
Niet alleen het warmtesysteem, maar ook de aanleg daarvan is duurzaam. Tom: “We prefabriceren de installatieborden met daarop alle aansluitingen voor de warmtepomp. Dat betekent dat we kunnen werken op een ergonomische hoogte, in een warme omgeving en dat collega’s elkaars werk gemakkelijk kunnen controleren. Dat zorgt voor een hogere kwaliteit en het scheelt mensen en afvalstromen op het project. Bovendien kunnen we materialen veel efficiënter gebruiken en hergebruiken.”
Bodemlus
In Park Vijfsluizen realiseert Heijmans ook grondgebonden woningen, waarbij het eveneens niet mogelijk bleek om een wko-bron te boren. “Want de waterlagen mogen hier vanwege het hoge zoutgehalte in de grond niet mengen. Dat hebben we opgelost met een bodemlus: een dubbele kunststofbuis met onderaan een haakse bocht die ongeveer 150 meter de grond in gaat. Door de buis stroomt water, dat de temperatuur van de ondergrond overneemt. Daar kun je in de winter mee verwarmen en in de zomer mee koelen”, legt Berend het concept uit.
Ons concept draagt bij aan de haalbaarheid van het appartementencomplex
Ondanks dat een bodemlus een iets minder hoog rendement heeft dan een wko-systeem, heeft het als groot voordeel dat er niet een compleet leidingnetwerk aangelegd hoeft te worden, wat de bodemlus goedkoper maakt. Het enige wat nodig is, is het boren van een bodemlusgat loodrecht onder de woning. Voorafgaand daaraan is zorgvuldig afgestemd waar de bron zich het beste kan bevinden. Tom: “Een bron mag niet te dicht bij een funderingspaal zitten en de bronnen mogen ook niet te dicht bij elkaar zitten, want dan gaan ze elkaar beïnvloeden.”
Kopiëren
Nu de realisatie van de woningen in Vlaardingen in volle gang is, kijken de collega’s tevreden terug op de energiekeuzes. Berend: “Leuk dat we een nieuw energieconcept wisten te introduceren, maar belangrijker nog: dat het concept heeft bijgedragen aan de haalbaarheid van het appartementencomplex!”
Hoewel het duurzame concept volledig is afgestemd op de situatie in Park Vijfsluizen, blijkt het ook interessant te zijn voor andere projecten. Tom: “Het gemakkelijke is dat dit systeem per schacht in te zetten is. Dus komt er een schacht bij in het ontwerp, dan kun je het warmtesysteem daar vrij gemakkelijk op aanpassen. Het is heel modulair en per blokje te bestellen. Dat maakt het een energiezuinig, betaalbaar en gemakkelijk toe te passen systeem.”
