Lees meer over Maanwijk
In het natuurinclusieve Maanwijk in Leusden hebben de bewoners voornamelijk blauwe of bruine ogen. Maar wat ze delen, is een groene blik op hun leefomgeving. Ontmoeting met bewoners en natuur[ver]kenners. “Hé, een waterjuffer!”
Een zaterdagmiddag in Maanwijk. De zon hapert, maar het enthousiasme van de bewoners niet. Terwijl volwassenen in een van de gemeenschappelijke parktuinen een Groene Markt met informatiekramen bezoeken, struinen kinderen door de wijk op een natuurontdekkingstocht. Sommigen gebruiken de gratis app Obsidentify, waarmee je planten, dieren en paddenstoelen kunt identificeren. Maar buurtbewoner Bart kan zonder. Speurend langs het Astronautpad: “Kijk, rode klaver, kleine ratelaar, vogelwik. En daar bolderik en wilgenroosje.” Eerlijk is eerlijk: hij is ecoloog aan Wageningen University.
Vitamine G
Voor Bart staat buiten kijf dat de natuur en biodiversiteit in Maanwijk heilzaam zijn. Hij wijst op ‘Vitamine G’, het spraakmakende proefschrift van sociologe Jolanda Maas. Tien jaar lang onderzocht zij de invloed van groen op gezondheid.
“In buurten met veel groen blijken diabetes, hoge bloeddruk, obesitas en depressie minder voor te komen”, zegt Bart. Vooral de kwaliteit van groen doet ertoe. Over de biodiversiteit in Maanwijk is hij opgetogen. “Als je de flora versterkt, verrijk je ook de fauna. Dat gaat echt een-op-een. Wat ook helpt, is de keuze voor bovengrondse afwatering. Hemelwater verdwijnt niet in het riool, maar vloeit terug naar tuinen en sloten.” Een verademing voor dieren is de slimme straatverlichting in Maanwijk. Gedempt licht, enkel intensiever bij beweging. “Matiging van licht is fijn voor de vleermuizen die hier passeren, op weg naar de Utrechtse Heuvelrug.”
Pollinators
Op bezoek bij het caravannetje van The Pollinators uit Amsterdam. Vijf kinderen hebben het huisje-op-wielen in een gonzende bijenkorf veranderd. Ze zagen stukjes bamboestengel, proppen houtwol in een aardewerk potje. Tadaah! Bijenhotels in wording, vermoedelijk vijf sterren. Ook kleien ze 'bommetjes' die negenendertig [!] soorten bloemzaad bevatten. Geschikt voor thuis of voor guerilla gardening. “We leren kinderen spelenderwijs hoe onmisbaar bestuivers zijn – bijen, hommels, zweefvliegen, vlinders. Hun aantallen nemen sterk af. Dat is slecht voor de biodiversiteit en voedselzekerheid”, vertelt een medewerkster van The Pollinators. Haar naam? Vita. Met glimlach: “Ja, dat betekent leven.” Bijenhotelbouwer Silvijn (7) knutselt onverstoorbaar verder. Wat hij het fijnste aan Maanwijk vindt? Hij denkt lang na: “M'n eigen kamer. Die had ik eerst niet.” Les één: ook voor homo sapiens begint geluk met een ruime en plezierige biotoop.
Sociale contacten
Voor Gytha van der Veer is Maanwijk vertrouwde bodem. Ze is verbonden aan De Groene Belevenis, het natuur- en duurzaamheidscentrum voor Leusden. “Heijmans betrok ons en de bewoners al vroeg bij het ontwerpen van de gemeenschappelijke tuinen”, vertelt ze. De oogst van inspiratieworkshops en citizen science – zoals samen bodemleven inventariseren – is veel groter dan enkel een rijkere biodiversiteit, stelt ze. “Gedeeld groen leidt tot sociale contacten. Dat zie je hier wel.” Bouwers kunnen daar ook een zetje in geven, zag ze. “Heijmans leverde alle woningen op met teruggebrachte, oorspronkelijke grond in plaats van zand. Slim, want zand zou sneller kunnen verleiden om de boel te betegelen.”
Kraamkamers
Hûh? Een uitklapbaar lieveheersbeestje maat XXL? Het blijkt de paraplu van een meisje. Bij de kraam van natuurvereniging KNNV wijst vrijwilliger Theo Klink haar op een gemummificeerde ringslang. Ze geeft geen krimp. Maar zelfs als deze Natrix helvetica zou leven, is er nik aan de hand. Hij is niet-giftig en ongevaarlijk. Om de populatie te vergroten, moedigt de KNNV bewoners aan om broeikuilen te maken. “In Leusden zijn er nu zo'n dertig. Vorig jaar telden we achthonderd eitjes.” Ook aan de rand van Maanwijk liggen twee ‘kraamkamers’. Wonen en natuur: het kan samen.
Kikkers
Ooit mompelde een Griekse filosoof ‘Zo boven, zo beneden’, waarop de variant ‘Zo binnen, zo buiten’ ontstond. Maanwijk drukt die natuurwet sterk uit. Duurzaam wonen [binnen] is er verknoopt met een duurzame leefomgeving [buiten], wat elkaar over en weer beïnvloedt. Voor buurtbewoonster Laura gaf dat tweeluik de doorslag. “We wonen duurzaam en gasloos, maar hebben ook een tuin van zo'n honderd vierkante meter. Er staan inheemse planten, fruit- en notenbomen. Verder hebben we een vijvertje. Met drie kikkers: Friggy, Froggy en Brenda. Nee, ze kwaken de buren niet wakker. Het zijn geen hanen!”
Wonen en natuur: het kan samen.
Excursies
Al snel stapte Laura in de evenementencommissie van Maanwijk, die onder meer rond Pasen, Sinterklaas en Kerstmis activiteiten organiseert. “Het is een buurt met pleintjes, waardoor iedereen elkaar ook wel kent. Is je konijn weggelopen, dan heb je hem snel terug. Het begrip ‘buren’ heeft hier nog betekenis. De sociale verbinding is groot, zonder dat het in de weg gaat zitten. Verloop is er ook amper.”
Bij de kraam met biologische plantjes van De Glinstertuin staat Rianne Segers, verkoopmanager bij Heijmans Vastgoed. Ook zij ziet het beginsel ‘Zo binnen, zo buiten’ als de sterkste troef van Maanwijk. “Naast duurzame woningen is er letterlijk ruimte voor ontmoetingen. Tegelijkertijd versterken we de biodiversiteit en is er aandacht voor klimaatbestendigheid en een goede waterbalans. Dat blijft niet onopgemerkt; regelmatig geven we excursies in Maanwijk. Voor gemeenten en corporaties zijn we ook steeds vaker vraagbaak.”
Groene data
Hé, is dat niet ––? Ja. Lodewijk Hoekstra komt bewoners adviseren. Hij presenteerde ‘Eigen Huis & Tuin’ bij RTL, maar is ook mede-oprichter van NL Greenlabel, de nationale standaard voor natuurinclusief bouwen. Samen met Heijmans en it-bedrijf Tygronverzamelt hij data, onder meer in Maanwijk. “Slim bouwen is steeds meer datagedreven. Nog voor er een schop de grond in is gegaan, kunnen we allerlei scenario's op een gebiedsontwikkeling loslaten. Van superbuien of hittestress tot decibels. Onmisbare informatie, als je natuurinclusief wil bouwen.”
Dat raakt aan de twee gezichten van duurzaam ontwerpen: hoe meer schepnetjes en insectenhotels je in een wijk wil zien – de zachte kant – des te meer data en andere 'harde info' van pas komt. In dat besef maakt Heijmans ook deel uit van de Data- en Kennishub Gezond Stedelijk Leven. Binnen dat open platform werken onder meer Universiteit Utrecht, overheden, bewoners en Heijmans samen aan wetenschappelijke oplossingen voor gezonde leefomgevingen. Over Maanwijk is Lodewijk overigens zonneklaar. “Het past bij Heijmans. Ze zijn koploper in duurzaamheid. Hun ambitie helpt om de bouwsector te laten kantelen. Dat is hard nodig.”
Mooier
Ondertussen noteren kinderen op uitnodiging van De Groene Belevenis hun flora- en faunavondsten. Het zijn er minstens dertig, van hooiwagen tot geelgerande watertor. Tussen ‘pissebed’ en ‘klaproos' staat ‘koffie’ geschreven. Ook die waarneming kan kloppen. Even verderop is barista Ron Siebeling van Coffee on Wheels druk in de weer. Zuivere koffie: de Braziliaanse bonen zijn Fair Trade, de drab gaat naar een paddenstoelenkweker in Leusden, die het als bodemverbeteraar gebruikt.
Nog even neuzen in de buurtschuur bij de gemeenschappelijke tuin. Binnen staat een kastje met zo'n veertig boeken die je gratis mag meenemen, waaronder ‘Een fantastisch uitzicht’ van Raeanne Thayne en ‘Hof van Eden’ van James Rollins. Begrijpelijk dat je die romans wegdoet. Kijk zelf maar: in Maanwijk is de werkelijkheid mooier dan fictie.
