Bouwen begint met organiseren
Een monsterklus in een van de mooiste grachtengordels ter wereld. Rutger de Vaan van Heijmans, Bart Zeegers van Van Gelder en Eric van Ham van de gemeente Amsterdam werken samen aan project Oranje Loper. In een samenwerking om trots op te zijn vervangen ze de kabels en leidingen van negen monumentale bruggen.
Hartje Amsterdam. Een continue stroom aan fietsers, tramreizigers, automobilisten en wandelaars haast zich van het Koninklijk Paleis op de Dam naar de Jordaan en verder. Intussen lopen ontwerpcoördinator Rutger de Vaan, projectmanager Bart Zeegers van Van Gelder en technisch projectleider Eric van Ham van de gemeente Amsterdam via de Herengracht naar de Warmoesbrug, oftewel brug 22. Eenmaal achter de bouwhekken, bekijken ze de open gegraven delen. Het binnenste van de brug toont een enorme kluwen aan kabels in allerlei kleuren, diktes en materialen.
Monsterklus
Het drietal werkt aan project Oranje Loper, dat de gemeente Amsterdam in maart 2019 is gestart. Een monsterklus waarbij de komende jaren negen bruggen van Raadhuisstraat tot Mercatorplein worden vernieuwd. Broodnodig, want de honderd jaar oude bruggen zijn op dit moment in slechte staat. Tijdens de bouw waren de bruggen berekend op gebruik door paard en wagen, terwijl er nu dagelijks tienduizenden voetgangers, trams, fietsers en auto’s overheen denderen. Daarom wordt sinds begin 2021 hard gewerkt aan de voorbereidingen om de negen bruggen te vernieuwen. Dit betekent nieuwe palen en een compleet nieuwe binnenkant met meer beton en staal, terwijl de buitenkant van de monumentale kunstwerken wordt gerestaureerd.
Heijmans en Van Gelder zijn bij dit project samen verantwoordelijk voor de vervanging van alle kabels en leidingen in de bruggen. En dat is alles behalve appeltje-eitje. Gemiddeld lopen er zo’n 250 tot driehonderd kabels door elke brug, terwijl er in een gemiddelde brug in Amsterdam slechts tien liggen. Al die kabels en leidingen voorzien het centrum van gas, water, elektra, telefonie en internet. Rutger wijst: “We graven ze op, als ze niet meer werken snijden we ze weg en degene die nog werken verplaatsen we naar een tijdelijke brug.
Hierna worden de bruggen door een ander bouwteam helemaal vernieuwd. Zodra dat klaar is, komen wij terug en verleggen we alle kabels en leidingen uit de hulpbruggen naar de vernieuwde brug. We zijn hier dus nog wel even bezig.”
Sterk bouwteam
Heijmans en Van Gelder begonnen met het verplaatsen van de kabels en leidingen uit de eerste twee bruggen in Amsterdam-West. Inmiddels zijn die helemaal ‘leeg’ en ligt de spaghetti aan draden in de tijdelijke hulpbruggen. Geschat wordt dat het werk in het centrum eerste kwartaal 2023 is afgerond. Bijzonder is dat de drie partijen samenwerken in een bouwteam. Dat was zeker in het begin best aftasten voor iedereen. Eric: “Omdat we een sterk samenwerkingsverband met Van Gelder en Heijmans en de andere vijftien kabel- en leidingpartijen wilden, kozen we voor een bouwteam. We wisten namelijk dat als we dit op de traditionele manier zouden uitvoeren met één bouwer en meerdere onderaannemers, het weleens een moeizaam, langdurig traject kon worden. Daarom wilden we voor het deel kabels en leidingen ook twee bouwers vragen. Dit is zo’n ongelooflijk grote opgave, twee specialisten kunnen deze opdracht veel sneller realiseren.”
En die snelheid is belangrijk, want werkzaamheden in mogelijk het drukste stuk van Nederland vragen nogal wat van de omgeving en de vele gebruikers. Fiets- en voetpaden zijn deels afgesloten en de bereikbaarheid voor verkeer van en naar het centrum is tijdens de werkzaamheden soms voor lange tijd flink verminderd. Eric: “Overigens is dat alleen nog maar de invloed boven de grond. Onder de grond gaat reikwijdte van al die kabels en leidingen in de negen bruggen nog veel verder dan alleen de route van de Dam tot Mercatorplein. Heel wat Amsterdammers maken onbewust gebruik van alle telecom-, gas- en elektriciteitsnetten die in die bruggen liggen. Daarmee is dit project gigantisch van omvang.”
We hebben een gezamenlijk belang: dit project efficiënt, snel en succesvol uitvoeren
Visie en vertrouwen
De samenwerking met Heijmans en Van Gelder is volgens Eric dan ook cruciaal. Ook voor de bouwers was het nieuw om in een bouwteam te werken, aangezien ze meestal solo opereren. Het begint bij goede wil en een visie formuleren, stelt Bart van Van Gelder: “We hebben een gezamenlijk belang: dit project efficiënt, snel en succesvol uitvoeren. Om dat voor elkaar te krijgen, moeten we van elkaars interesse, kennis en kunde gebruikmaken. Daarom houden we elkaar dagelijks op de hoogte en proberen we elkaar te helpen waar dat kan.”
Volgens Rutger draait het om visie en vertrouwen. “We werken samen aan dit mooie project, dat hebben we specifiek naar elkaar uitgesproken. Daarom definieerden we meteen een aantal kernwaarden.” De belangrijkste: een veilige werkomgeving. Eric: “Open, eerlijk en transparant naar elkaar zijn en kunnen zeggen wat er speelt. Zeker in de eerste maanden was dat even aftasten, maar we zijn nu een jaar onderweg en het voelt steeds vertrouwder.” Rutger vertelt lachend dat er altijd ruimte is om een grapje te maken. “Elkaar even in de zeik nemen. Kun je dat van elkaar hebben, dan deel je ook andere dingen gemakkelijker. We zijn echt collega’s geworden.”
Uitdagingen
Die collega’s vonden elkaar in het vinden van slimme technische oplossingen. Eric: “Vanaf de jaren veertig zijn er allemaal kabels in de grond gelegd, daarna is er nooit meer iets mee gedaan. Er lagen zo veel kabels, dat we deze niet allemaal konden verleggen naar de hulpbrug. Het waren er simpelweg te veel.” Bart vult aan: “Daarom haalden we eerst de ongebruikte kabels weg.” Buiten de bruggen zochten ze naar kabels die niet meer in gebruik waren en waar die kruisten met kabels uit de brug, zijn de signalen van de kabels uit de brug overgezet naar de andere kabels. “Zo hoefden we niet alle kabels te verleggen, omdat ze al helemaal waren vrij geschakeld.”
Non-stop druk
Maar de grootste uitdaging? Unaniem: de omgeving. Rutger: “Het is hier non-stop druk. Van bewoners en verkeer, tot restaurant- en caféhouders en niet te vergeten eigenaren van winkels en toeristen. In ons bouwteam hebben we daarom maar liefst vier omgevingsmanagers.” De beschikbare ruimte is het grootste probleem, stelt Bart. “Soms graaf je letterlijk voor de voordeur van mensen of moet je tegen een café-eigenaar zeggen:
‘Het spijt ons, maar je terras moet een paar weken aan de kant.’ Zeker in deze tijd, met toch al weinig vet op de botten door de pandemie, een gevoelige vraag.” Eric voegt toe: “Om nog maar te zwijgen over het ontbreken van een plek om de graafmachine neer te zetten en spullen af te voeren. Veel aangrenzende kademuren zijn te poreus, daar mag niet zomaar een vrachtwagen staan. En waar dat wel kan, is het soms geen optie omdat de stroom fietsers moet worden omgeleid. Erg ingewikkeld.”
Het water op
Daarmee kaart hij direct de laatste grote uitdaging aan: de logistiek. Want hoe krijgen Heijmans en Van Gelder alle materialen op de plek van bestemming? Rutger: “Onze materialen en de grond die we opgraven, kunnen we niet over de straten vervoeren. Dus stapten we over op het water.” Hij wijst naar de brug over het Singel. “Daar ligt een schip vol kabelafval. We hebben ook een keet en depot op het water. Is de ruimte er op het land niet, dan benutten we de omgeving op een andere manier.”
Zowel Van Gelder als Heijmans maken gebruik van het depot. Bart: “Van materiaal en personeel tot extra hekken: we proberen alles zo efficiënt mogelijk te gebruiken en helpen elkaar waar mogelijk. Zo leren we ook van elkaars uitvoeringswijze. Heijmans loopt nu toevallig een paar bruggen voor, omdat dat qua planning beter uitkomt en dat geeft ons weer input om te kijken hoe wij het kunnen aanpakken.” Hoewel er nog veel fases op de planning staan, kijkt het drietal vol vertrouwen vooruit. Eric sluit af: “In een bouwteam kun je de krachten echt bundelen. Dé sleutel tot succes!”
