Drugs, armoede en verloedering leken Crooswijk te vloeren. Maar de herontwikkeling van de Rotterdamse wijk zorgt voor een wederopstanding. Met succes slaat ze terug. Logisch: in de wijk stond de wieg van bokslegende Bep van Klaveren. Zijn lessen in incasseren is Crooswijk niet vergeten. Hoe een beetje regie en samenspel een wijk weer gezond en fit kunnen maken.
De wederopstanding van Crooswijk gebeurt niet zonder slag of stoot, erkent Rafael Krijgsman (41). “We komen van ver.” Al vanaf zijn peutertijd woont Rafael in de volkswijk. Hij is de zoon van een Spaanse gastarbeider, zelf architect. Bovenal is hij trots op zijn buurt. Vanouds staat Crooswijk te boek als sociaal bewogen, rauw en licht ontvlambaar. Ook letterlijk. Toen Rafael jaren geleden over overlast van jongeren klaagde, ging z’n auto in de fik. “Er is veel stedelijke dynamiek”, zegt hij met een glimlach.
Tegenwoordig brandt vooral nieuw elan in Crooswijk. Maar regie blijft onmisbaar, waarschuwt Rafael: “Het stedelijk weefsel is fragiel.” Enerzijds knallen de prijzen voor opgeknapte woningen omhoog. Anderzijds wakkeren media de beweerde tegenstelling tussen oorspronkelijke bewoners en nieuwkomers aan.
Rafaël laconiek: “De wijk is geliefd bij jonge gezinnen. Maar het is niet ‘bakfietsen versus tattoos’. Ik kom vooral mensen tegen die verbinding zoeken. Zelf ben ik een hardloopgroep in de wijk begonnen. Als je loopt, ben je gelijk. Driekwart van de deelnemers is nieuwkomer, een kwart oudbewoner.” Na afloop wacht een glas in buurtbrouwerij Crooswijk. In runnerstermen: een hersteldrankje.
Koffiezaak
Crooswijk, kroostwijk? Nog altijd, leert een voettocht door de buurt. Enkele kinderen spelen in de zandbak van eetcafé Croos. Mede-grondlegster is Iris Schiebergen (39). Van huis uit is ze grafisch vormgever, maar in Crooswijk kiemde het idee om een koffiezaakje te beginnen. Dat viel samen met de plannen van corporatie Woonstad om twee hoekpanden – een tijdelijk eetcafé van krakers en een opslagplaats voor gokkasten – voor horeca te bestemmen Sinds 2016 is Croos een geliefde ontmoetingsplek voor bewoners.
Zelf maakte Iris in 2015 de overstap van Utrecht naar de Rotterdamse wijk. Met man en drie kinderen woont ze in nieuwbouwproject Huis van Wensen, dat Heijmans in co-creatie met kopers realiseerde. Ook Huis van Verlangen en – nog in wording – Huis van Inspiratie zijn in samenspel ontstaan.
Haar liefde voor de buurt is groot. Tot de sociale initiatieven die Iris met anderen ontwikkelt, behoort Camping Crooswijk. Eind augustus vindt op het grasgroene Schuttersveld de tweede editie plaats, die festivalcultuur, sport en kamperen met elkaar verknoopt. Met overtuiging: “Je maakt je eigen buurt – of niet."
Oud-bewoners op het festival? Vorig jaar keken ze de kat uit de boom, maar uiteindelijk kwamen ook oud-Crooswijkers schouderklopjes uitdelen. "Iedereen is ook welkom. Zo stappen we bijvoorbeeld niet over op pinnen als enige betaalwijze. Veel Crooswijkers hebben contant geld op zak.”
Initiatiefgroep
Aan de rand van de wijk ligt de christelijke Talmaschool. Voldoende kwaliteit, oordeelt de onderwijsinspectie in een rapport. Toch aarzelen sommige nieuwkomers. “Zwarte scholen hebben vaak een slecht imago”, zegt bedrijfseconoom Martijn de Jong (46). “Maar ik ben niet in Crooswijk gaan wonen om mijn kind in Kralingen op school te doen.” Dat standpunt delen meer nieuwkomers. Ze vormden een initiatiefgroep, die met de Talma in gesprek ging. De ontmoeting pakte goed uit. Martijns dochter Elanore (3) behoort tot het dozijn nieuwe leerlingen.
Al eerder woonde hij in Crooswijk, in zijn studententijd. De overweging om in 2015 op de Wandeloordlaan neer te strijken: de ruimte, het groen en het knoestige karakter van Crooswijk. Over oud-bewoners die de revitalisatie met scepsis bezien: “We zíjn geen yuppen. We zijn Rotterdammers die dolgraag in hun eigen stad willen blijven wonen. Dat geldt voor velen hier.” En die ruim zeven kilometer naar De Kuip? Goed te doen, zegt verstokte Feijenoord-supporter Martijn. Zijn vrouw en hij hebben allebei een seizoenskaart.
Mix van culturen
Een straat vol platanen, vrouw met lentegroen hoofddoekje. Ze passen bij elkaar, lacht Naïma (42) in haar voordeur aan de Paradijslaan. Zielsblij is ze met haar nieuwe sociale huurwoning. Naïma’s wieg stond in Marokko. Op haar derde emigreerde het gezin; vader kon in een Rotterdamse kaasfabriek aan de slag. Ze wijst naar een groenstrook: “Daar lag de Reserveboezemstraat. Op 7a woonden we. De straatnaam is verdwenen, de huizen ook.”
Tranen heeft ze er niet om gelaten. Bij een inpandige brand sprong haar vader uit zijn slaapkamerraam op het schuurtje. Het dak was zo rot dat hij erdoorheen ging en twee benen brak. Naïma over het huidige Crooswijk: “Het is vooruitgegaan. Ik vind de mix van culturen fijn. Wel een puntje: vroeger was er minder discriminatie. Maar dat is in heel Rotterdam.”
Zwaarbevochten
Om de hoek ligt de Rusthoflaan, inclusief een gebeitelde wijsheid. Op een gevelsteen uit 1997: ‘Waar visie ontbreekt, komt het volk om’. Het citaat is van Joop den Uyl, PvdA-leider in de jaren zeventig. Een geruststelling: onder de herontwikkeling van Crooswijk ligt een zwaarbevochten, integrale visie. “Het ingrijpende masterplan omvat woningen, infrastructuur en publieke ruimte, waarbij zeven architectenbureaus betrokken zijn”, vertelt Chakir Ahaloui.
De senior projectontwikkelaar van Heijmans Vastgoed, die in Nieuw Crooswijk samen met Era Contour als ontwikkelcombinatie Nieuw Crooswijk (OCNC) zo’n zeshonderd woningen heeft gerealiseerd: “Aanvankelijk was het voornemen om 85 procent van de 2.100 woningen te slopen. Na protest van bewoners is dat teruggebracht tot zo’n vijftig procent. Ook de kredietcrisis had invloed op de plannen. Tegelijkertijd hebben we vastgehouden aan hoge kwaliteit: geen neppigheid, geen goedkope oplossingen. Dat geldt voor alle typen woningen: vrije sector, koop/huur, sociaal, grondgebonden, appartementen.”
Die mix is onontbeerlijk voor een gezonde en prettige leefomgeving vindt Chakir. “Gezinnen, jongeren, ouderen: in Nieuw-Crooswijk vind je een doorsnede van de stad.” Hoe die elkaar tegenkomen? De wijk is zo opgezet dat elk bouwblok een gedeelde binnentuin heeft. “De woningen liggen in hartje stad, dus we wilden bewoners de kans geven de drukte te ontvluchten en elkaar te vinden in gedeeld groen, legt Chakir uit. “Of ze spreken af in het parkje van Wandeloord.”
Dat hijzelf zich beweegt tussen meerdere groepen in de stad, verbreedt zijn blik, denkt de ontwikkelaar. “Zo’n ingreep als hier is gedaan, heeft impact op sociale structuren en daar moet je je bewust van zijn. Je werkt niet alleen met stenen. Misschien voel ik vanwege mijn migratieachtergrond snel verschillende soorten mensen aan en hebben ze op hun beurt eerder vertrouwen in mij. Aan de andere kant: als dit een slecht plan was geweest, had dat niet geholpen.”
Een les die Chakir en zijn collega’s hebben geleerd in Nieuw-Crooswijk? “Een gebiedsontwikkeling verlangt maatwerk. Niet alleen aan het begin, maar voortdurend. Want de wereld verandert sneller dan je voorziet.”
Lange adem
Einde Paradijslaan, beletterde gevel: ‘Stoomwasserij De Rijzende Zon’. Tot 1960 hing op de eerste verdieping linnengoed van de Holland Amerika Lijn te drogen. Sinds 2016 zit sportcentrum Stride 6FT8 in het complex. Die intrigerende bedrijfsnaam? Komt uit een liedje van Bruno Mars: ‘I came with 5FT9, but I feel like 6FT8.’ Ook eigenaar Taufan Homan (45) beleefde groei. Vooral mentaal: na zestien jaar advocatuur in bank- en effectenrecht nam hij afscheid van the glory and glamour.
“Nu doe ik waar ik echt gelukkig van word, al is de kopzorg niet minder. Een zaak opbouwen kost een lange adem.” Een beslissende vestigingsfactor was de herontwikkeling van Crooswijk. Tot Taufans klanten behoren oud-collega’s, maar ook nieuwkomers in de buurt. “Oud-Crooswijkers komen hier amper over de vloer. Die zijn vaak zestigplus. Mijn publiek is jonger.”
Paradijs op aarde
Huis na huis bellen ze aan. Maar de deuren in de Couwaelstraat blijven dicht. Toch zou het thema van De Wachttoren – ‘Hoe ziet de toekomst eruit?’ – veel Crooswijkers kunnen aanspreken. Jarenlang woonde Jehova’s Getuige Antoinette van der Mijn zelf in de buurt. “Het was een afvoerputje”, stelt ze onomwonden. “Vooral dertig jaar geleden. Veel daklozen en verslaafden. Nu is het booming.”
Haar collega Ruth, die eveneens lang in Crooswijk woonde, woont nu in stadsdeel Prins Alexander. Ooit hoopt ze terug te keren, Maar ja, dat is niet aan haar: “Ik ga waar Zijn hand wijst.” Al half drie, de dames moeten weer verder. Nog een vraag bij het afscheid: hoe ziet de toekomst van Crooswijk eruit? Antoinette, grinnikend: “Nou, niet verkeerd! Kijk om je heen, jôh. Ze hebben hier al het paradijs op aarde.”
