Skip to content
Materiaalpaspoort circulariteit Dennis Strijards Heijmans energie duurzaamheid TU Eindhoven.jpg
Digitalisering motor achter materiaalpaspoorten

Documenteren voor duurzaamheid

14 december 2020

Digitalisering, uniform gegevensbeheer en draagvlak: dat zijn de sleutels om circulair bouwen te versnellen. Om hergebruik van materialen straks gemakkelijk te maken, zetten Dennis Strijards van Heijmans en Tom Kuipers van BureauEAU nu de schijnwerpers op materialenpaspoorten. “Een kleine moeite en zoveel waarde voor de toekomst.”

Een inspirerende plek als je wilt praten over circulair bouwen, is de campus van de Technische Universiteit Eindhoven. Onderdelen van een gesloopt paviljoen uit 1956, zoals prefab betonelementen, krijgen een tweede leven in nieuwe bouwwerken. Goed opdrachtgeverschap, vinden Tom Kuipers van BureauEAU en Dennis Strijards van Heijmans. Tom heeft hier aan vele transformaties en nieuwbouwprojecten gewerkt. En ook voor Heijmans is dit bekend terrein, als verantwoordelijke partij voor beheer en onderhoud van alle campusgebouwen.

Samenwerken

De twee vinden elkaar in een sterke drive om de verduurzaming van de bouw te versnellen. De ambitie van Heijmans is om in 2023 honderd procent circulair te bouwen, aldus Dennis. Hij vertelt dat diverse teams daar op allerlei plekken in het bedrijf mee bezig zijn. “Dat doen we samen met vaste leveranciers, die materialen leveren, of projecten digitaal voor ons uitwerken. Als grote bouwer ben je een regisseur en kun je alleen circulair bouwen als al je partners meewerken. Maar bij woningbouwprojecten is Heijmans ook een opdrachtgever. En daar moeten wij circulariteit gaan uitvragen. Als we dat niet doen, zien onze partners geen noodzaak hun processen aan te passen.”

Dennis Strijards materiaalpaspoort TU Eindhoven.jpg
Tom Kuipers (links) en Dennis Strijards bij een stuk 3D geprint beton op de campus van TU Eindhoven.

BureauEAU is zo’n partner. Dit Eindhovens bureau met bouwkundigen en technisch specialisten, voortgekomen uit architectenbureau diederendirrix, werkt projecten volledig digitaal uit. Tom: “Dit doen wij ook voor woningbouwprojecten van Heijmans. In de digitale modellen van de woningen, opgesteld via BIM, bevindt zich een schat aan informatie. Niet alleen waar ramen of deuren zich bevinden, ook wat de energieprestatie is." In BIM zijn allerlei checks mogelijk waarmee je kunt controleren of je ontwerp aan duurzame eisen voldoet, legt Tom uit. “Wij denken graag na over hoe je het behalen van die eisen zo efficiënt mogelijk meeneemt in je werkproces. En de ‘vinkjes’ voor circulair bouwen zijn volgens ons gemakkelijk aan de bestaande digitale bouwprocessen toe te voegen.”

Kadaster voor materialen

Dat zit ‘m een paar extra handelingen volgens Tom: “In BIM voeren we gedetailleerde informatie over de gebruikte grondstoffen en producten in. Via een koppeling met het platform Madaster genereer je een materialenpaspoort van je ontwerp.” Madaster is een 'Kadaster voor materialen', een online bibliotheek waar data over de gebouwde omgeving wordt gebundeld. 

BureauEAU heeft het maken van zo’n materialenpaspoort vast onderdeel gemaakt van zijn bouwkundige engineering. Tom: “Een kleine moeite, maar het levert veel op. Gebouweigenaren kunnen dat paspoort altijd terugvinden, nu en over tien jaar.”

TU Eindhoven materiaalpaspoorten Dennis Strijards 3.jpg
Gebouw Ceres op de campus van het TU/e was een voormalig ketelhuis, dat is getransformeerd tot een laboratorium.

Restwaarde

Wat levert die extra moeite op? De financiële waarde die materialen en grondstoffen vertegenwoordigen wordt zichtbaar, legt Tom uit. "Vroeger kostte de sloop van een gebouw alleen maar geld. Nu leveren staal, hout en kunststof de gebouweigenaar geld op, want die kan hij opnieuw vermarkten. Daarom wil je inzicht krijgen in de restwaarde van je gebouw. En dat vind je in een materialenpaspoort. Vooral partijen in de bestaande bouw, zoals corporaties, zitten op een goudmijn.”

Dat vraagt wel om continu databeheer. “Stel, we bouwen een woonwijk voor een woningcorporatie en na tientallen jaren wil zij dat renoveren”, zegt Tom. “Dan worden er materialen toegevoegd, zoals isolatie, die in het paspoort niet mogen ontbreken. Het moet altijd up to date zijn. Veel opdrachtgevers zijn al bezig met de professionalisering van hun gegevensbeheer, maar nog lang niet iedereen.” 

TU Eindhoven boom in hal.jpg

Kleine moeite

De propositie van BureauEAU maakte Dennis nieuwsgierig. “Zij willen hun kennis op dit gebied inzetten en vermarkten. Daar wil ik bij helpen, omdat Heijmans maar ook de hele bouwsector een belangrijke rol kan spelen bij het realiseren van circulaire ambities.” Daarom wilde hij voor woningbouwproject Goese Diep een materialenpaspoort bijhouden. “In utiliteitsbouw ben je als bouwer vaak ook beheerder. Bij woningbouw is dat niet zo. Daarom wilde ik dit uitproberen. Als ik een materialenpaspoort uitvraag, wat komt er dan op ons af?”

Niets ingewikkelds, zo bleek. Daar moest Dennis zijn collega’s bij het project wel van overtuigen. “De eerste vragen waren: hoeveel tijd en geld kost ons dit? Nou, twee dagen extra werk voor BureauEAU en paar tientjes extra per woning. Bij dit project zijn we zelf opdrachtgever, en kunnen we onze verantwoordelijkheid pakken. Maar ik moest wel hard werken aan draagvlak binnen Heijmans.” Tom is blij dat het Dennis is gelukt: "Met alle ervaring die Heijmans en wij nu opdoen, kunnen we koplopers worden. En helpen we Madaster hun platform te verbeteren.”

a9_02624.jpg
Materialen en grondstoffen kunnen gebouweigenaren geld opleveren, omdat deze opnieuw te vermarkten zijn.

Gegevensbeheer

Een ander voordeel van werken in Madaster is de uniformiteit van de gegevens, vertellen de twee. Alle bouwende partijen moeten dan wel op dezelfde manier informatie in hun digitale modellen opslaan, willen zij er gemakkelijk gebruik van kunnen maken. Dan zal circulair bouwen veel gemakkelijker zijn, voorspelt Dennis. “Overal die vrijkomende materialen gaan bekijken is veel te tijdrovend. Nu kun je digitaal zien waar je hergebruikte materialen vandaan kunt halen en wat de conditie daarvan is. En ermee ontwerpen."

Het duo verheugt zich op “een grote bak met data, voor iedereen toegankelijk”. Wie op die uniformiteit moet toezien? “De overheid, bijvoorbeeld met centrale regie en regelgeving. Maar de sector is ook zelf verantwoordelijk”, vindt Dennis. “De standaardisering voor beter bimmen is in volle gang. De mogelijkheden voor materiaaldocumentatie zijn er nu en laten we het dus gaan doen. Toon extra ambitie. Alle schakels in de bouwketen moeten ten diepste gemotiveerd zijn deze stap te zetten.”

TU Eindhoven materiaalpaspoorten Heijmans Dennis Strijards.jpg

Tom knikt. “Die motivatie is van levensbelang. Want je weet nog niet wat je later precies nodig hebt. En een facilitair manager heeft andere data nodig dan een woningcorporatie. Maar documenteer alles wat je nu vast kan leggen. Begin gewoon, werk via trial and error.” Dennis: “Ik zou niet willen dat onze kinderen denken: waarom begonnen jullie niet met materialenpaspoorten, dat kon toch? Daarom zet ik deze stap.”

“De circulaire bal moeten we aan het rollen krijgen en daar is energie voor nodig", vindt Tom. "En aandacht. Uiteindelijk gaat het erom welke richting je kiest. Vind je een duurzame toekomst belangrijk? Wil je groene vinkjes halen of sta je echt voor je strategie?”

Heijmans materiaalpaspoorten Dennis Strijards Tom Kuipers.jpg

Circulaire toekomst

Tom en Dennis filosoferen graag over een circulaire toekomst. “Stel dat Madaster zich verbindt met een materialenmarktplaats. Een bemiddelaar, die ziet welke gebouwen er wanneer vrijkomen, en die informatie koppelt aan opdrachtgevers en ontwerpende partijen. Een matchmaker in data. Helemaal goed als je die koppelingen binnen bepaalde regio’s kunt maken, zodat je ook nog CO2-uitstoot kan verminderen”, droomt Tom. 

Dennis ziet het zonnig in: “Terwijl wij zitten te zwoegen, is de generatie die straks van de technische universiteiten komt veel verder met data, digitalisering en softwareontwikkeling. Zij voelen hopelijk niet de last van 'hoe we het altijd doen' en zetten de volgende stappen.”

Neem contact met ons op