Een visueel spel van unieke driehoeken, zo toont Theater Zuidplein zich aan de bezoeker. Studio RAP bereikte zo een optimale ruimte en perfecte akoestiek. Volledig digitaal en parametrisch ontworpen én geproduceerd, volgens architect Wessel van Beerendonk de manier om meer regie over het bouwproces te krijgen en een beter eindresultaat te garanderen.
‘Spektakelstuk, robijnrode grot, digitaal vakmanschap naar nieuw niveau’; het ontwerp van Studio RAP voor Theater Zuidplein kreeg lovende recensies. Voor architect en mede-oprichter Wessel van Beerendonk betekent dat zijn missie is geslaagd: mensen verbazen met spraakmakende architectuur. In het RDM Innovation Dock op de Rotterdamse Heijplaat zet Studio RAP grote stappen naar het bouwproces van de toekomst. RAP staat namelijk voor Robotics Architecture Production.
“Wij zijn geen klassiek architectenbureau, maar een architectonische ontwerp- en fabricagestudio”, aldus Wessel. “In onze eigen werkplaats met robots en digitaal aangestuurde maakapparatuur, kunnen we kleine ontwerpen ook zelf realiseren. En met bouwpartners technologie ontwikkelen die toepasbaar is in grote projecten.”
Committeren
De gemeente Rotterdam nodigde Studio RAP uit aan te schuiven bij het consortium Hart van Zuid, waar Heijmans en Ballast Nedam werkten aan het nieuwe Theater Zuidplein. “Of wij ze verder konden helpen met de grote zaal. Hoewel we vrij laat aanschoven, de bouw van het theater was al begonnen, zagen wij kansen voor onze werkwijze”, vertelt Wessel. “Volgens ons was alleen met een volledig digitale workflow binnen planning en budget iets innovatiefs en spectaculairs te realiseren.”
Ze hadden nog anderhalf jaar. Een enorme uitdaging, maar juist het krappe proces zorgde voor beweging. “De behoefte aan een oplossing was groot. Natuurlijk moet je mensen meenemen in je denkwijze en dat kostte wat overtuigingskracht, maar het lukte ons iedereen aan onze droom te committeren. We kregen het vertrouwen van alle stakeholders, echt fantastisch. Daardoor konden we ook de partijen kiezen met wie we ons ontwerp voor de zaal wilden realiseren: ingenieursbureau Arup en gevelbouwer Aldowa.”
Geluid richten
Optimale akoestiek was eis nummer één, tegelijkertijd wilde Studio RAP een zaalontwerp maken met een goede aangename ruimte dat ‘in een vloeiende beweging publiek en artiest omarmt’. “Meestal kies je voor absorberende technieken en materialen voor een dergelijke opgave, maar niet gehinderd door traditionele bouwdogma’s staken wij het heel anders in”, lacht Wessel. “Geluid is energie. Door deze energie juist niet weg te halen, maar goed te gebruiken door het te richten op de plek waar je het wilt hebben, ga je intelligenter om met de kunstuiting van de artiest op het podium.’’
Zo ontstond de wandbekleding van zesduizend unieke, driehoekige panelen van aluminium composiet. RAP refereert met de driehoeken aan vormen in de gevel, maar koos ze vooral vanwege de stevigheid. Wessel: “En al die vlakken breken het licht in ontelbare tinten. In combinatie met de kleur rood levert dit een dynamisch en toch warm kleurenspel op.”
Rekenkracht
Met software berekende Arup, aan de hand van het parametrische ontwerp van Studio RAP, welk effect een bepaalde kromming in de ruimte heeft op de weerkaatsing van het geluid van een spreker of muzikant op het podium. Daarna is deze hoofdvorm vertaald naar kleinere driehoeken, die op hun beurt weer aangepast worden. Waar zuivere weerkaatsingen nodig zijn, zijn de driehoeken vlak. En waar juist diffuse weerkaatsingen zijn gewenst, vormen de driehoeken een gevouwen oppervlakte.
“Eigenlijk is die omarming geoptimaliseerd in de computer”, legt Wessel uit. “Je ontwerpt een aantal spelregels, een algoritme, die vervolgens duizenden zaalvarianten genereert. Als een curator kies je vervolgens de beste resultaten uit om verder aan te werken.”
Digitale productie
Via het ontwerp van Studio RAP maakte Arup haar akoestische en constructieve berekeningen en zijn alle productiedata voor gevelbouwer Aldowa gegenereerd. “De driehoeken zijn gemaakt met computergestuurde freesmachines. Alles in dit project is dus digitaal geproduceerd. Zo kun je tot laat in de uitvoering wijzigingen doorvoeren”, aldus Wessel.
Dat bleek handig bij de montage van de panelen in de zaal. Ter plekke hoefden de driehoeken, voorzien van sparingen op de juiste plekken voor verlichting en andere interieurelementen, alleen nog maar in elkaar te worden geklikt. Toen werd ontdekt dat de bordjes van de nooduitgangen waren verplaatst, is in 24 uur een nieuw ontwerp van de panelen daaromheen gemaakt en nieuwe productiedata naar de fabriek gestuurd. Op het moment dat de montage bij de nooduitgangen aankwam, konden de juiste panelen gemonteerd worden.
Bouwmeesters
Niet alleen media, ook de gebruikers van Theater Zuidplein waren enthousiast over het eindresultaat. Wessel: “Bovendien lieten professionele theateradviseurs die akoestiek doormeten, ons weten dat de metingen perfect waren. Ze hoefden niets te veranderen en dat is vrij uniek in de theaterwereld.”
Dit sterkt RAP in het doorzetten van hun aanpak als digitale bouwmeesters. “Wij geloven heilig in deze digitale werkwijze. Door digitale ontwerptechnieken en innovatieve productiemiddelen te combineren, pakken we een rol met meer regie. In het proces rond de grote zaal waren wij de digitale spin in het web”, blikt Wessel terug. “Ik zou graag zien dat meer bouwers de stap zetten naar volledig digitale productie. Natuurlijk is er een building information model, maar de laatste stappen zijn toch handwerk. Waarom niet meteen een robotarm aansturen vanuit je digitale tweeling? Met ons werk hopen we andere partijen te triggeren met ons mee te reizen.”