Een straat die Bakkersland heet? Daar komt vast regelmatig gebak op tafel. Klopt, leert een tochtje naar Grijpskerke. In de eerste CO2-neutrale straat van Nederland levert energiebesparing nog altijd vreugde op. Ontmoeting met vier vooruitziende Zeeuwen.
De uitdrukkingen ‘Gin cent te véé’ en ‘Ons bin zunig’ behoren tot het nationaal cultureel erfgoed. Toch gelden de slogans niet alleen voor de boter van Zeeuws Meisje, die Unilever er in de jaren zeventig mee aanprees. Ook op woonkosten en energieverbruik kun je fors besparen, weten ze in de zonnigste provincie van Nederland.
Een tafel in het Dorpshuis van Grijpskerke op Walcheren. De vier 'vaders' van de eerste CO2-neutrale straat van Nederland delen koffie, koekjes en kout. Een van hen is Robert de Bourgraaf, de man achter Dubourgraaf Duurzame Energiebesparing & Installatie Advies en trotse bouwer van zijn eigen circulaire strohuis in Geersdijk. “Al in 2006 hadden Zeeuwse gemeenten, corporaties en Delta Energie oren naar reductie van CO2”, zegt hij. “Maar van droom naar daad is een stap.” Grootste struikelblok? Onwetendheid, stelt Patrick Harting van projectmanagementbureau Marsaki uit Goes. “Het was één grote puzzel. Hoe doe je het? Volgens welk concept? En met welke bouwmaterialen en rekenmethode? Want het moest wel wetenschappelijk.”
Zon en maan
Na vele sessies viel de keuze op het Passiefhuis-concept. Een Duitse vinding die wereldwijd navolging krijgt, vertelt Robert. “Om het te mogen toepassen, moest je op cursus in Darmstadt. Dat heb ik gedaan. Ook zijn we met de bus naar België geweest, waar ze in duurzaam bouwen al verder waren dan in Nederland.” Zo groeide de overtuiging bij de gemeente Veere [waar Grijpskerke onder valt] en corporatie Woonburg dat duurzaam bouwen levensvatbaar is.
Ere wie ere: Architecten Alliantie uit Goes ontwierp de negentien energieneutrale huur- en koopwoningen aan het Bakkersland. De bakstenen huizen ogen vrij traditioneel, maar schijn bedriegt. Martijn Janssen van Architecten Alliantie: “Het ei van Columbus? Je moet ervoor zorgen dat de schil – gevel, dak en vloer – dicht is, waardoor je warmteverlies tegengaat. Dat betekent grote aandacht voor kierdichting, ventilatie, koudebruggen en de oriëntatie: hoe speel je maximaal met de zon?”
Maan
Wie indertijd vooral de maan zag, was Robert. Grinnikend: “Slapeloze nachten had ik over de engineering en installatietechniek, want het was woekeren met ruimte. Kon ik de bodemwarmtepomp wel kwijt? En het boilervat van de zonnecollector? Maar het is gelukt.”
Knap, want de woningen – deels voor starters, deels levensloopbestendig – zijn respectievelijk maar 71 en 90 vierkante meter groot. Daarnaast hebben ze een plat dak. Martijn: “Om oververhitting te voorkomen, hebben we spouwluiken [open stalen rasters – red.] voor de kozijnen aangebracht.” Andere voorzieningen: zonnepanelen, balansventilatie met warmterugwinning, vloerverwarming en kunststof kozijnen met driedubbel glas.
Aan de wieg van het Grijpskerkse succes stond ook de Walcherse Bouw Unie, die in 2011 in Heijmans is opgegaan. “Wij geloven sterk in duurzaamheid en pakken daarin onze aanvoerdersrol. Maar dit project was leerzaam en spannend”, erkent Luc van Velthoven, bedrijfsleider Commercie bij Heijmans Woningbouw in Goes. “Vooral de kierdichting. Onze bouwplaatsmedewerkers kregen ook speciale instructies. Je kon niet zomaar een gaatje in de gevel boren. Voor je het wist, had je een energielek.”
Thermosfles
Bij de oplevering eind 2011 waren de CO2-neutrale huizen in Grijpskerke, zoals nul-op-de-meter-woningen indertijd heetten, nog een bezienswaardigheid. Niet onterecht, vindt projectmanager Patrick: “Met het Passiefhuis-concept bouwden we feitelijk een grote thermosfles. Luchtdicht en geïsoleerd, maar dan óók nog eens met ramen en ventilatie erin.” Wel hadden belangstellenden angst dat ze in een ‘plastic zakje’ zouden wonen, weet architect Martijn. “Het kon gaan schimmelen, was de vrees. Eerder had De Telegraaf alarmerende verhalen over ziekmakende ventilatie in de Amersfoortse nieuwbouwwijk Vathorst geschreven. Maar dat lag aan de uitvoering, zeker niet aan het concept.”
Kassabonnetje
Toch hadden de Zeeuwse voortrekkers lichte zorg over het vermarkten van de woningen. “Tot we een campagne bedachten met een kassabonnetje waarop het cijfer 0 stond”, zegt adviseur Robert: “In no time waren de huizen weg. Iedereen wilde wel zo'n bonnetje. Wat ook hielp, was de samenwerking met een elektronicagigant. Bewoners konden op witgoed met A+++-label hoge kortingen krijgen.”
Broodnodig? Ja, ook op Bakkersland. Want je kunt een huis wel als energieneutraal aanprijzen, maar die belofte gaat bij overdadig elektraverbruik aan diggelen. Martijn droogjes: “Wie op koude dagen met de ramen open wil stoken, zal het niet redden.”
Broodnodig? Ja, ook op Bakkersland. Want je kunt een huis wel als energieneutraal aanprijzen, maar die belofte gaat bij overdadig elektraverbruik aan diggelen. Martijn droogjes: “Wie op koude dagen met de ramen open wil stoken, zal het niet redden.”
Trots
Op verkenning, aanbellen bij hoekhuisbewoner Krien Brouwer. In de gang hangt een kolossale foto van Boulevard de Ruyter in Vlissingen. Met onverdunde trots: “Ja, Zeeuws bloed. Geboren en getogen in Aagtekerke, later altijd in de metaal gewerkt” Hij is ‘Bakkerslander’ vanaf de oplevering. “Vijftien jaar geleden wees de Rabobank ons op dit project. Het sprak ons meteen aan.” Brouwer heeft een variabel energiecontract van 22 euro. Maar er zijn ook tijden geweest dat hij 200 euro op jaarbasis terugkreeg. Zijn vrouw is vorig jaar overleden. “Maar het blijft een fijn huis. Alles gelijkvloers, zowat nul op de meter en vrij uitzicht.”
2030
Na de eerste CO2-neutrale straat van Nederland volgde in Heinkenszand de tweede. Sindsdien heeft duurzaam, energieneutraal en klimaatbestendig bouwen wind in de rug gekregen, ziet Heijmans-bedrijfsleider Luc: “Wij zetten met name in op houtskeletbouw en slimme technieken, maar ook op biobased materialen en elektrificatie. In 2030 wil Heijmans volledig klimaatneutraal zijn.” Een van zijn motto's: minder installatie, meer isolatie. Ook projectmanager Patrick hamert op het belang van een luchtdichte schil. “Mits je dat echt grondig aanpakt”, vult architect Martijn aan. “Anders is het water naar de zee. Vergelijk het met een ski-jas. Al trek je de rits maar tien centimeter naar beneden, dan ben je je warmte al kwijt.”
Verwondering
De toekomst? Adviseur Robert ziet duurzaamheid nog altijd evolueren – van warmtepompen tot materialen. Maar wat hem verwondert, is de berusting van veel Nederlanders. “Als we in onze auto één druppel water zien, dulden we dat niet. Maar bij een huis aanvaarden we gaten en kieren.” Patrick hoopt dat ook woningcorporaties voor de langetermijnwinst van verduurzaming kiezen en de verleiding van penny wise pound foolish weerstaan. “Het verlangt geduld, maar energieneutraal bouwen keert zichzelf altijd uit.”
Nico Straathof zal het niet tegenspreken. De oud-stafmedewerker van het COA is een bewoner van het eerste uur. “Ik kwam uit Oude Wetering in Zuid-Holland. Aanvankelijk overwoog ik om naar Blauwestad in Groningen te verhuizen, maar dat vonden de kinderen geen goed idee. Toen kwam dit voorbij, inclusief energieneutraal wonen. Ik zag er meteen brood in.”
Fietsen
De belofte van nul-op-de-meter is volledig uitgekomen, zegt Straathof. “Ik heb zestien zonnepanelen en een variabel contract voor groene stroom. M'n vaste binnentemperatuur? Tussen 21 en 24 graden. Ik heb maar drie wintermaanden verwarming nodig.” Buiten gloeit de Zeeuwse lentezon, binnen wachten zijn ledlampen op de avond. Maar eerst gaat Nico Straathof fietsen: “Ver? Mwah, een rondje van zo'n 25 tot 50 kilometer.” Lachend: “Ja, een duurzame gezondheid is ook veel waard.”
Neem contact met ons op
