Verhalen

Vijf vragen aan Jamaica den Heijer

'Alle oplossingen zijn er al'

Laten we eerlijk zijn: de bouwsector is niet de duurzaamste qua afval, CO2-uitstoot en grondstoffengebruik. Juist daardoor liggen in de bouw de grootste kansen voor verduurzaming, zegt innovatiemanager Jamaica den Heijer. Als biomimicry-expert zoekt ze de oplossingen bij voorkeur in de natuur: een enorm R&D lab met oneindig veel antwoorden.

6 juli 2018

Wat is dat precies, biomimicry?

“Biomimicry is een methode om oplossingen uit de natuur te vertalen en gebruiken voor onze eigen uitdagingen. Neem bijvoorbeeld beton. Bij het produceren van cement voor beton komt gigantisch veel CO2 vrij. Nu hebben ze onlangs ontdekt dat koraal juist CO2 ópslaat als het groeit. Er is uitgezocht welk chemisch proces daarachter zit, en zo zijn er intussen twee bedrijven die bij het maken van cement een deel van de CO2-uitstoot weer opvangen en hergebruiken.

Er zijn ook vliegtuigen, windmolens en gebouwen gebaseerd op organismen uit de natuur, zoals het nieuwe hoofdkantoor van Triodos Bank. Architect Thomas Rau heeft dat ontworpen aan de hand van biomimicry-principes.”

Jamaica den Heijer Heijmans biomimicry 10.jpg

’s Werelds eerste volledig biocomposiet fiets-voetgangersbrug ligt op de TU/e Universiteitscampus in Eindhoven. Deze biobased brug bestaat volledig uit vlas- en hennepvezels met biohars gemaakt rond een kern van, eveneens bio-based, PLA-schuim.

“Dat is de technische kant, maar je kunt biomimicry ook toepassen op systeemniveau. Om te komen tot veerkrachtige en adaptieve steden, kijken we bijvoorbeeld naar een bos en proberen we inzichten te vertalen naar concrete oplossingen. We leren dat de natuur streeft naar optimalisatie en niet naar maximalisatie; een boom groeit ook niet tot in de hemel.

Ook zien we in de natuur meer samenwerking dan concurrentie, dit levert veel meer op en kost minimale energie. Daarnaast is eigenlijk alles multifunctioneel. Het is de kunst om al dit soort lessen te vertalen en direct mee te nemen in ontwerpen en innovaties die bijdragen aan een gezonde leefomgeving.”

Wat trekt jou zo aan in biomimicry?

“Het combineert duurzaamheid met innovatie in de meest hoogwaardige vorm. Daarnaast geeft het oneindig veel antwoorden op alle maatschappelijke uitdagingen waar we voor staan. Een hoopvol verhaal! Als je hoort over smeltende poolkappen en alle doemscenario’s daarbij, hoe gaan we daar ooit oplossingen voor vinden? Biomimicry laat zien dat die er al zijn, namelijk in de natuur om ons heen. Het vraagt alleen een andere manier van kijken, denken en ontwerpen."

“Een mooi voorbeeld binnen Heijmans vind ik de Solar Noise Barrier (SONOB), een innovatieve geluidswand. Die is niet alleen multifunctioneel, maar ook adaptief. Hij is zo ontworpen dat steeds de nieuwste zonnecellen zijn te integreren. Ik heb het projectteam ook uitgedaagd om alleen lokale materialen te gebruiken. Ik zou het echt gaaf vinden als we vaker op die manier gaan ontwerpen.”

Is circulair bouwen ook zo’n oplossing?

“Circulair bouwen betekent dat je de kringlopen sluit, dus materialen hergebruikt en geen reststromen hebt. De natuur doet dat ook: afval bestaat niet in de natuur. Als we alles bouwen zoals de biobased brug waar we nu bij staan, dan houden we geen afval meer over. Onze opdrachtgevers vragen hier steeds vaker om, maar we beschikken nog niet altijd over de techniek om dit op grote schaal toe te passen. De circulaire transitie is in volle gang, en daar liggen enorm veel kansen.”

Jamaica den Heijer Heijmans biomimicry 2.jpg

Wat kan Heijmans daarin betekenen?

“Bij Heijmans denken we veel na over circulair bouwen. Dat is goed, want daarmee kunnen we een enorme impact hebben. Ons asfaltinnovatieteam werkt bijvoorbeeld aan oplossingen om wegen steeds duurzamer te maken. Daardoor kunnen we al heel veel, van hergebruik en lagetemperatuur- tot self-healing en biobased asfalt.”

Meer weten over self healing asfalt?

Jamaica den Heijer Heijmans biomimicry 3.jpg

“Daarnaast is het goed om het grotere plaatje voor ogen te houden; een gezonde leefomgeving en hoe je daar vanuit de circulaire economie aan gaat bijdragen. Het gaat niet over één woning energieneutraal maken, maar over het verduurzamen van een wijk, een gebied of een hele stad. We hebben zo veel kennis binnen Heijmans dat we ook over dat grote plaatje proactief kunnen meedenken met onze opdrachtgever. Want die brede benadering is complex, maar levert wel integrale oplossingen op. Daarbij zou de biomimicry-methodiek kunnen helpen.”

Stap voor stap is ook een manier, toch?

“Ja, daar begint het mee! Vorige week was ik bij twee collega’s van Bodemspecialismen. In 2016 zetten zij het Heijmans Grondstoffen Netwerk op. Dat is een intern platform om tussen projecten grondstoffen te kunnen in- en verkopen. De start van circulair bouwen én het levert een financiële besparing op.”

“Ik vind het heel inspirerend dat collega’s zulke oplossingen bedenken voor een probleem dat ze ervaren, en het ook gewoon gaan bouwen. Zo zie je dat goede ideeën vooral ontstaan vanuit intrinsieke motivatie. Dat je iets signaleert en denkt: daar ga ik iets aan doen!

Nu kijken we vanuit het Infra Innovatieteam samen met de collega’s van Bodemspecialismen hoe we dit kunnen uitbouwen en misschien zelfs binnen de circulaire economie als breed gedragen platform kunnen opzetten. Ik vind het mooi dat ik vanuit mijn rol als innovatiemanager zulke initiatieven verder kan brengen.”

Gerelateerd aan dit onderwerp