Meer over Westergouwe
Zonder natuur geen gezonde buurt. Lijkt logisch, maar hoe maak je van de polder een extra waarde bij de ontwikkeling van een nieuwe woonwijk? Projectdirecteur Pieter Stoffels en ontwikkelingsmanager Gert-Jan Hanekamp nemen ons mee op hun reis.
“Bijzondere omstandigheden vragen om een bijzonder plan”, lacht projectdirecteur Pieter Stoffels als hij met Heijmans’ ontwikkelingsmanager Gert-Jan Hanekamp voorgaat naar de ‘groenblauwe zone’ ten zuidwesten van Westergouwe. Dit waterrijke natuur- en recreatiegebied van 45 hectare barst op deze zonnige lentedag uit z’n voegen van de bloemen, insecten en vogels. Wat waren dan die bijzondere omstandigheden? Een gewenste buffer tussen Moordrecht in buurgemeente Zuidplas en de nieuwe woonwijk, verplichte natuurcompensatiemaatregelen en de ligging nabij het laagste punt van Nederland.
Voor al die eisen is de groenblauwe zone een oplossing en tegelijkertijd geeft het een boost aan de biodiversiteit van het gebied. Het gecreëerde oppervlaktewater en de met opzet wild gelaten begroeiing trekken waterdieren, weidevogels en vissen aan. Circa de helft van de groenblauwe zone is beschermd natuurgebied en onderdeel van de huidige regionale ecologische verbindingszone tussen het Bentwoud en de Krimpenerwaard, oorspronkelijk onderdeel van de Ecologische Hoofd Structuur.
Natuurspeelplaats
Op de andere helft van de groenblauwe zone kun je rondstruinen, de uitkijktoren beklimmen, wachten bij de visvijver tot er iets hapt, hardlopen, je verstoppen in het wilgentenentunneltje op de natuurspeelplaats of gewoon wandelen en om je heen kijken.
Gert-Jan: “We konden dit zo vormgeven omdat het naadloos paste in het nationale programma Recreatie Om De Stad (RODS). Mede dankzij die bijdrage ontstond een natuur- én recreatiegebied, als volwaardig onderdeel van de wijk, een extra waarde in de gebiedsontwikkeling. Inmiddels zullen de bewoners het zeker noemen als kwaliteit van Westergouwe.”
VOF Westergouwe, een samenwerking van Heijmans en VolkerWessels, en de gemeente Gouda, verbonden natuur- en recreatiewaarden, verbindingen en bruikbaarheid. Gert-Jan: “Dit is geen kijkgroen, hier ontstaat interactie. Groen om iets te doen, spelen, sporten, bewegen. Er is een mooi hardlooprondje ontstaan. Hier hebben we echt meer gedaan, dan strikt noodzakelijk was.”
Polder als meerwaarde
Was in Westergouwe natuur altijd al een unique selling point? “Eigenlijk wel”, lacht Pieter. “Toen we net startten, was dit besef er ook al, maar het was nog niet helder hoe we dit zouden kunnen vermarkten”, vult Gert-Jan aan. Het waren andere tijden, vertellen de twee. Gaandeweg is er meer momentum ontstaan voor natuurwaarden. Bij betrokkenen bij de gebiedsontwikkeling drong het besef door, dat de polder echt een potentie en meerwaarde had, die aanknopingspunten in de omgeving kon bieden en voor lokale inbedding kon zorgen.
Pieter: “In Westergouwe woon je in een cultuurhistorisch polderlandschap. Belangrijk is nu die band met de geschiedenis niet door te snijden. Het draait om authenticiteit. Een aangeharkte woonwijk, waarin de relatie met bestaande structuren volkomen is ontkoppeld, zoals vroeger werd gedaan, zou niet meer geloofwaardig en weinig onderscheidend zijn.”
De crisis hielp ook een handje mee. De drinkwatertransportleiding in het gebied, die water richting de duinen transporteert, zou eerst naar buiten het plangebied worden verplaatst. Dit bleek te kostbaar. Nu vormt deze dwarsligger, de zogenaamde ‘BAL-leiding’, juist de basis van een groene, slingerende as door Westergouwe. Dit groen trekt het omringende polderlandschap de wijk binnen. Gert-Jan: “Deze vergroening geeft niet alleen extra woonkwaliteit en verblijfsmogelijkheden, maar draagt ook bij aan de reductie van hittestress.”
Watervallen en knotwilgen
De polders om Westergouwe heen komen straks de wijk in, in de vorm van polderparken. Pieter: “Echt een vondst, waardoor de buitenruimtes voor de bewoners aansluiten bij het karakter van de polder rondom het gebied. Daar zit de aansluiting op de cultuurhistorie en op de groenblauwe zone.” Gert-Jan: “Ook hebben ze een belangrijke functie in het afwateringssysteem. Om de waterkwaliteit te verbeteren, worden in de polderparken molentjes geïntroduceerd, waardoor water via kabbelende stroompjes door de wijk loopt. Deze watergangen zijn 20 tot 40 meter breed en omzoomd door hoog riet en knotwilgen.”
Uiteindelijk zullen in Westergouwe naast de groene BAL-zone meerdere van deze polderparken verschijnen. Pieter: “Ideaal om bij te spelen, een veel spannender invulling dan alleen een simpel grasveld. Zo ontstaat interactie tussen natuur en bewoners.” Gert-Jan: “Denkbaar is dat schapen uit de polder, via de groenblauwe zone, de polderparken en BAL-zone, tot in de wijk kunnen grazen. Stel je toch voor dat je straks vanuit je tuin een kudde voorbij ziet lopen, uiteraard met een herder. Dichterbij kan de polderervaring bijna niet komen. Hoe concreet dit wordt, geven we graag vorm met de toekomstige bewoners zelf.”
Niet teveel doen
Tijdens de wandeling door de groenblauwe zone passeren we een bonte verzameling oer-Hollandse planten: van vrouwenmantel tot koekoeksbloem, van harig wilgenroosje tot fluitenkruid. Een feest voor libellen en vlinders, en zelfs de grutto is hier gespot. Pieter vertelt dat het beheer in het teken staat van biodiversiteitsbehoud. “We laten de natuur meer z’n gang gaan, planten niet teveel aan, zaaien streekeigen gras en brengen geen ‘exoten’ hierheen. We beheren de waterstand en verder doen we niet te veel.”
In Westergouwe zien we dat groen en water aantoonbaar meerwaarde leveren
“Nu is deze zone een voorbeeldproject. Natuur die in balans is, samen met een openbare ruimte die mensen verbindt, zijn inmiddels vaste uitgangspunten voor een gebiedsontwikkeling bij Heijmans”, ziet Gert-Jan. “Dat is echt veranderd de laatste paar jaar. Voor de crisis zag je het niet zo vaak terug in de uitvraag, nu win je er tenders mee. In Westergouwe hebben we onder onze handen zien groeien dat groen en water aantoonbaar meerwaarde leveren in een gebiedsontwikkeling.”
