Hoe staat het met... Noorderhaven

Zo’n ontwikkeling kent veel spannende momenten, blijkt bij een duik in de geschiedenis. Zoals toen Heijmans het alleenrecht kreeg over de gebiedsontwikkeling en de plannen kon wijzigen. In plaats van kantoren zag het team meer heil in huizen; van sociale en vrije sectorhuurappartementen tot koopwoningen in diverse prijsklassen.

Met een inmiddels opgewarmde woningmarkt mogen Heijmans en de gemeente Zutphen zich nu in de handjes knijpen. De rust is voorbij en het is alle hens aan dek. Die middag wordt er nog een handtekening gezet onder een contract met Vesteda voor 126 vrijesector huurappartementen, die begin 2020 moeten zijn opgeleverd.

Coen en Willem wijzen op een plattegrond aan in welke staat van ontwikkeling de 21 velden van Noorderhaven zijn. Waar voor sommigen net een handtekening is gezet, zijn anderen al bebouwd en bewoond. Doordat de meeste woongebouwen van een plint zijn voorzien met bedrijfsruimte, druppelden ondernemers als een BioToko en de Patatwinkel gaandeweg het gebied binnen. Goed voor de levendigheid.

Coen: “En goed voor de naamsbekendheid van het gebied, daar moesten we in het begin hard aan trekken. Je ziet dat er nu vertrouwen in het gebied ontstaat, ook doordat er steeds meer voorzieningen komen. We krijgen geïnteresseerde kopers uit omliggende dorpen en steden, omdat ze hier huizen vinden die er in de omgeving niet zijn.”

Uitgangspunt in de gebiedsontwikkeling is de industriële geschiedenis: sinds 1786 was dit stukje aan de IJssel een en al bedrijvigheid. Het Koelhuis, een bruut bakstenen pakhuis naast de jachthaven, waar boter van de naastgelegen fabriek in werd bewaard, is al in 2015 getransformeerd tot cultureel centrum en evenementenlocatie. “Een echte gangmaker in de gebiedsontwikkeling”, volgens Coen.

De Reesinkloods, een van de relicten van een enorm ijzerwarenimperium, wacht nog op herbestemming. Coen: “Een groep initiatiefnemers was heel ver met plannen voor een creatieve broedplaats in de loods, maar dat is niet gelukt. We zijn nu op zoek naar nieuwe ondernemers die dit gebouw aan kunnen.”

Heijmans verkocht andere blikvangers als het Pakhuis en de Zutphense Broodfabriek aan het lokale Innovatiegilde, die er respectievelijk een Cleantech Center (innovatiecentrum voor duurzame technologie) en bedrijfsruimtes in exploiteren. Deze ondernemers brachten met hun activiteiten al vroeg de loop in Noorderhaven.

Willem overziet intussen de werkzaamheden van zijn mannen, die bezig zijn met de realisatie van veld 10. Zoals vaker gebeurt in historische gebieden, stuitten de machines hier - ondanks een grondige bodemcheck - bij het boren voor de fundering op onbekende obstakels. “Waarschijnlijk puin uit het oude havengebied”, denkt Willem. “Zulke zaken kun je niet voorzien, maar het houdt de boel wel op.”

Willem haalde de constructeur erbij. Die trok zijn laarzen aan en begon op het bouwterrein met een ‘breinaald’ van vijf meter gaatjes te prikken, om uit te vinden waar de schroefpalen voor de fundering wel konden komen. Daarna paste hij er de tekening op aan. Willem: “Moesten we het ontwerp aanpassen en bewoners informeren. Soms moet je even creatief zijn.”

De langdurige aanwezigheid in het gebied zorgt er ook voor dat problemen snel worden opgelost, vertelt Willem. “Er is zoveel vertrouwen en we kennen elkaar inmiddels zo goed, dat ook bij de gemeente meteen wordt meegedacht. Zoals bij eerder genoemd voorbeeld: als je opnieuw en snel een bepaalde aanpassing door de molen wilt hebben, heb je elkaar hard nodig . Tussen ambtenaren en bouwers lopen nu korte lijnen, dat is heel prettig.”

Tijdens de rondleiding wijzen Coen en Willem continu op details die het kwaliteitsniveau van deze ontwikkeling onderbouwen. Of dat nu een strak ontworpen muurtje is of een prachtige boomspiegel. Het ontwerp van sociale huurwoningcomplex De Bres, op veld 10, doet de ontwikkelingsmanager nog steeds glimmen van trots. “Kwaliteit staat hier echt voorop. Kijk toch naar die baksteen, dat speelse metselverband en die grapjes met reliëf!”, roept Coen, intussen de gevel aaiend.

In de crisis waren woningcorporaties de eerste opdrachtgevers, waarvoor Heijmans met gerenommeerde architecten als De Zwarte Hond en lokaal bureau Attika samenwerkte. De bakstenen in de kleuren van de klei uit de IJssel, het zwarte staal: in materiaalgebruik verwijzen deze gebouwen naar hun industriële voorgangers. Stoer, stedelijk en couleur locale waren de trefwoorden voor architecten, die zijn geselecteerd op “feeling voor de plek en betrokkenheid bij het gebied” aldus Coen.

Kenmerkend voor de woningen in de Zutphense binnenstad is de rangschikking van huizen rond intieme binnenhoven. Dit keert terug in de Noorderhavense nieuwbouw zoals Haven1314, maar dan vertaald naar deze tijd: eengezinswoningen rond een groene binnentuin. Coen: “Een hippe variant.”

Dat Noorderhaven zich inmiddels in een grote populariteit binnen en buiten Zutphen mag verheugen, doet het Heijmans-team deugd. “Eerst was het lastig om bewoners en ondernemers te verleiden het spoor over te steken”, bekent Coen. “Was daar iets te zien dan behalve loodsen of bedrijfsterreinen? Er is daarom veel geïnvesteerd in placemaking.”

Evenementen als Gaon etten in de Achterhoek bijvoorbeeld, waarbij de Reesinkloods bijzonder werd aangekleed voor een groot eetfestijn. Het lichtkunstwerk in de Marstunnel van kunstenaar Herman Kuijer was een ander initiatief om de nieuwsgierigheid te prikkelen. “Een uitnodiging om de tunnel in te gaan en te ontdekken wat er aan de andere kant is”, lacht Coen. De Marstunnel figureert zelfs in een internationale reclamecampagne van Apple, voegt hij toe.

Blikvanger is Havenmeester 10, het eerste nieuwe gebouw dat automobilisten straks zullen zien wanneer ze uit de Marstunnel het gebied inrijden. De sheddaken van dit zevenlaagse appartementengebouw verwijzen naar de industriële geschiedenis en ook in de steensoort en kleur zijn de tinten van het landschap terug te vinden.

Havenmeester 10 ligt op de plek van de oude Noorderhaven en bestaat uit 34 appartementen, plus 720 m2 voor horeca, retail en andere bedrijvigheid. Bewoners die een van de woningen op de bovenste verdieping hebben bemachtigd, genieten niet alleen van 150 m2, maar ook van een magnifiek uitzicht over de IJssel en de verre omtrek.

Vanuit het penthouse wijzen Coen en Willem op de velden aan weerszijden van de jachthaven, waar zij de ontwerptekeningen al klaar voor hebben. Bij het Koelhuis komen zorg huurappartementen. Aan de andere kant bouwt Heijmans in 2019 134 koopwoningen onder de naam Kade Noord, variërend van appartementen tot luxe woningen. Maar die doen niets af aan het uitzicht vanuit de Havenmeester, dat weidse uitzicht op de machtige, traag stromende IJssel kan niets of niemand de bewoners meer afnemen.