
Monumentale gebouwen en de fundamenten van een zeventiende-eeuws fort vormen de basis van een nieuw stadsdeel in Venlo. Dit rijke verleden is straks uitgebreid terug te zien in het straatbeeld van het Kazernekwartier, maar zorgt tijdens de bouw voor de nodige uitdagingen. Het bouwteam dat deze uitdaging aangaat – bestaande uit de gemeente Venlo, Heijmans en tal van erfgoedspecialisten– is gelukkig wel wat gewend.
De stadswijk het Kazernekwartier vormt straks de schakel tussen het stadsdeel Blerick aan de westkant van de Maas en de binnenstad van Venlo aan de andere kant van de rivier. Tijdens de ontwikkeling van dit gebied werd al snel duidelijk dat hier veel belangrijke zaken samen komen. Zo kan er – afgestemd op het oorspronkelijke erfgoed – worden voldaan aan de grote vraag naar woningen. Er worden hier 300 koopwoningen, 200 huurwoningen en 100 studentenwoningen gebouwd. De veelzijdigheid van die woningen zorgt ervoor dat het stadsdeel straks inclusief en divers zal zijn, met ook veel ruimte voor werk, onderwijs en recreatie.
Wonen en wandelen in erfgoed
Het militaire verleden is en blijft een belangrijke inspiratiebron bij het realiseren van deze levendige stadswijk. In de monumentale gebouwen van de Frederik Hendrikkazerne worden allerlei woningen gerealiseerd. De historische appèlplaats blijft als rijksmonument intact en vormt een open en centrale ruimte in het stadsdeel, die wordt omringd door opvallende bomen. Op de plek waar in de zeventiende eeuw het Fort Sint Michiel stond, komt een wandelroute. Dit ‘Rondje Fort’ is op meerdere manieren te beleven en terug te zien in het straatbeeld.
Zichtbaar in de bestrating
“Het fundament van het Spaanse fort blijft deels onder de grond”, vertelt Baerke Wijnen, projectleider vanuit de gemeente Venlo. “Maar de helft van het fort wordt gerenoveerd en weer opgemetseld in oude staat. Ook is in de bestrating straks precies te zien waar de muren stonden. Zo kun je de tijd van toen weer herbeleven.” De wandelroute wordt aangelegd langs een verhoogd pad. Oorspronkelijk bestond het fort alleen uit een aardewal. Later zijn daar muren omheen gemetseld. De groene wal wordt teruggebracht in het landschap. Het noordoostelijke bastion van het fort wordt verhoogd, waardoor er een mooi uitzicht komt over het Kazernekwartier en richting de stad.
Tekeningen van toen
Bouwen te midden van zoveel erfgoed en rijksmonumenten is een vrij unieke tak van sport. Bas Perebooms, projectmanager bij Heijmans is vanaf 2022 betrokken bij de ontwikkeling van het Kazernekwartier. “We voegen als het ware een derde tijdlaag toe aan deze plek. Onder de grond ligt de eerste tijdlaag met de overblijfselen van het middeleeuwse fort. De Frederik Hendrikkazerne, gebouwd rond 1900, is de tweede tijdlaag, en als derde laag voegen we daar de huidige tijd aan toe.”
Archeologische vondsten
Op het terrein zijn archeologen al jaren bezig met het opgraven van het fort en overblijfselen uit de oorlogen. Daarnaast zijn er funderingen gevonden van een kruithuis, een wachtershuisje en een officierswoning. Baerke legt uit dat ze niet alles kunnen bewaren of in ere kunnen herstellen. “Al doen we er alles aan om de historie levendig te houden. Zo voeren we gesprekken met de ontwikkelaars die gaan bouwen, over wat we eventueel zichtbaar kunnen maken. Denk aan een glazen plaat in de grond bijvoorbeeld.” Vanuit de gemeente zijn er diverse erfgoedspecialisten aan het bouwteam toegevoegd. Zoals een bouwhistoricus, die is gespecialiseerd in Spaanse forten. Baerke: “Hij vond zelfs tekeningen van het fort in de archieven uit de tijd van Napoleon, die we konden gebruiken bij het ontwerp.”
Tijdens het opschonen van het terrein kwamen er veel verrassingen tevoorschijn, vertelt Bas. “Er lagen ontzettend veel oude bakstenen in de grond, maar ook de ophaalbrug die hier vroeger was – en die we gaan restaureren en terugbrengen – bleek net op een andere plek te liggen dan wij dachten. Dat ontdekten we toen we de brughoofden terugvonden.”
Onder supervisie van erfgoedspecialisten
Bij de aanbesteding van het project was al duidelijk dat de gemeente een partij zocht met, naast het specialisme ontwerpen en realiseren van kwalitatief hoogwaardige openbare ruimte van binnenstedelijk gebied, ruime ervaring in erfgoed. Heijmans laat zich ondersteunen door de bouwcombinatie Koninklijke Woudenberg-Laudy, een partij waarmee vaker wordt samengewerkt. Deze combinatie is gespecialiseerd in het restaureren van monumenten en werkte bijvoorbeeld al eerder aan het restaureren van de fortmuur op het Kazerneterrein.
Baerke legt uit hoe omvangrijk het Kazernekwartier is. “Er zijn bijvoorbeeld drie verschillende ontwikkelpartijen met allemaal hun eigen wensen. Rondom erfgoed is veel supervisie nodig en er moeten allerlei vergunningen worden verstrekt. Hoe organiseer je dat iedereen die hierbij is betrokken met elkaar communiceert?”
Samenwerken aan het beste resultaat
Het vertalen van een stedenbouwkundige ontwerp naar een uitvoeringsontwerp en de verdere realisatie van de openbare ruimte van het Kazernekwartier gebeurt door middel van een bouwteam, met leden vanuit Heijmans, de gemeente Venlo en tal van (erfgoed)specialisten. Deze hybride vorm van samenwerken zorgt ervoor dat iedereen gezamenlijk werkt aan het beste resultaat. Dit is niet het eerste bouwteam waarin Heijmans en de gemeente Venlo samenwerken. Dat beide partijen elkaar al kennen, weten wat elkaars sterke punten zijn, heeft veel voordelen volgens Bas. “Het scheelt ontzettend veel opstarttijd en we waren dan ook snel op stoom. Dit geldt ook voor het contact met de stakeholders. Het praat zoveel makkelijker als je elkaar al kent van andere projecten uit de regio.” Baerke wil daar nog aan toevoegen dat er vanaf het begin ook meer vertrouwen is doordat er al eerder is samengewerkt.
Bouwrijp in één jaar
Een andere uitdaging was dat er op het terrein – tijdens het verwijderen van verouderde kabels en leidingen, de aanleg van de riolering en het asfalteren van nieuwe wegen – gebruikers aanwezig waren die bereikbaar moesten blijven en aangesloten moesten blijven op de riolering, water en elektra. Inmiddels kan de vlag uit voor het projectteam, want het bouwrijp maken van de grond moest binnen één jaar gebeuren. En dat is gelukt, er kan nu gebouwd worden. De gemeente had er veel vertrouwen in dat Heijmans deze afspraak zou nakomen, maar het was een complexe opgave. Baerke: “Dit is een van de grootste locaties in Venlo waar de komende jaren veel woningen gebouwd gaan worden. Dus hoe sneller we kunnen starten hoe beter. Ik ben ervan overtuigd dat het Kazernekwartier over een paar jaar een prachtige stadswijk zal zijn.”
Samen sparren voor een betere ontwerp-oplossing?
Mail een specialist van Heijmans
Neem contact met ons op
