Waar het wegdek waarschuwt, de binnentuin uitnodigt en hulp altijd om de hoek is: Maanwijk in Leusden-Zuid is voor Heijmans een speciaal project, omdat het perfect illustreert hoe Heijmans - als maker van de gezonde leefomgeving - nu en in de toekomst idealiter te werk gaat.
In deze nieuwe woonwijk wordt aan veel meer gebouwd dan alleen de 120 woningen. Hier komen mensen, technologie en natuur samen, hier wordt sociale verbinding op allerlei wijzen gestimuleerd en geïnvesteerd in een gezonde omgeving én een mooier leven. Dat klinkt idealistisch, en dat is het ook.
De uitdaging
Hoe maak je een buurt die niet alleen goede woningen, veel groen en veiligheid biedt, maar ook een sociale verbondenheid stimuleert. En hoe transformeer je gelijktijdig een monocultuur naar biodivers gebied?
De oplossing
Door aan de hand van diverse pijlers te werken en de integrale kennis in te zetten, wist Heijmans hier op veel punten meerwaarde te creëren. Naast toekomstbestendige en ‘slimme’ woningen en zelfs een wegdek dat ‘meedenkt’, is hier geïnvesteerd in sociale verbinding, veel groen en veiligheid. En niet verrassend zijn die pijlers - door de gedeelde binnentuin, moestuin, gereedschapsschuur en deelmobiliteit - óók allemaal met elkaar verbonden!
Maanwijk, fysiek en sociaal verbonden
Al in een vroeg stadium was Maarten van Duijn, directievoorzitter Heijmans Vastgoed, in gesprek met de gemeente Leusden over de te ontwikkelen nieuwe buurt. De gemeente streefde naar een maatschappelijk relevante wijk. Maarten: “Van dat doel werd ik enthousiast: we kunnen hier méér toevoegen!” Een groeiende eenzaamheid onder de bevolking bleek het probleem waarmee de gemeente worstelde: er was een gebrek aan sociale verbinding. De gemiddelde leeftijd in het gebied lag rond de zeventig. Er woonden veel alleenstaanden in eengezinswoningen. Hoe kon een nieuwe wijk - waar vaak jonge gezinnen zich vestigen - bijdragen aan het oplossen van dit verbindingsvraagstuk? Maarten: “Onze oplossing is veelomvattend en combineert fysieke en technische oplossingen. In deze buurt zie je de integraliteit van Heijmans. De combinatie van wonen, natuur, innovaties en deelmobiliteit leiden hier tot een gezonde en duurzame omgeving en woonbeleving.”
In Maanwijk is de context belangrijk: we zetten hier een heel nieuw ecosysteem op
Ontwikkelaar Joost Ruiterkamp beaamt dit. Hij is sinds 2019 betrokken bij het project, dat tevens het leukste en meest leerzame project is dat hij ontwikkelde. “In Maanwijk is de context belangrijk: we zetten hier een heel nieuw ecosysteem op.” Door het belang van het sociale domein lag de focus op pijlers als sociale veiligheid, verbinding, (bio)diversiteit en toekomstbestendigheid. Er is bijvoorbeeld een buurtcoach actief in de wijk en met de app Hoplr hebben bewoners veel contact met elkaar. Bewoners plannen samen initiatieven om groene daken en schuttingen te realiseren en dát is precies het effect waarop Heijmans en de gemeente Leusden hoopten.
Waar ruimte, natuur, technologie, mobiliteit en mensen elkaar ontmoeten
Bijdragen aan zowel een gezonde als een gelukkige leefomgeving, dat is Heijmans’ streven. In Maanwijk wordt dat zichtbaar gemaakt onder de noemers 1) Met Elkaar, 2) Met de Natuur, 3) Door Technologie en 4) Voor de Toekomst. Ruimte, natuur, bereikbaarheid, technologie en mensen komen hier samen. Mensen verbinden zich fysiek en sociaal met de omgeving: de opzet van de hele wijk faciliteert dat. Zo ligt de wijk aan een ecologische verbindingszone, ontmoeten bewoners elkaar in de gezamenlijke binnentuinen of de gemeenschappelijke schuur.
Joost: “Het bureau Flux Landscape Architecture is verantwoordelijk voor het stedenbouwkundig plan en de begeleiding van het participatietraject voor de binnentuinen. Daarbij werden twee grote tuinen, van zo’n 25 bij 50 vierkante meter, gezamenlijk ingericht.” Naast de buurtschuur ligt de Ontmoettuin, met plekken om te ontmoeten en eten. Er staat een grote picknickbank en allerlei palen waar je iets mee kunt doen: van een tent of hangmat aan bevestigen tot een doel van maken. In de gedeelde kruidentuin plukken bewoners straks hun eigen kruiden.
Twee grote tuinen zijn gezamenlijk ingericht tot ontmoet- en speeltuin
De andere tuin is opgezet als een natuurlijke speeltuin, vertelt Joost. “Er is een ontdekroute, klimboom, wilgentenenhut, klauterstenen en een amfitheater van boomstammen, waar de kinderen een show kunnen opvoeren.” Het klinkt als de droom van elk kind én elke ouder. Bovendien kunnen kinderen ook buiten deze tuinen veilig ronddwalen. De wijk bestaat uit drie hofjes met elk een eigen sfeer, verbonden door de Groene Zoom, een asymmetrische laan die door de wijk loopt. De buurt is ruim opgezet, alles is goed bereikbaar, een slim waarschuwingssysteem in het wegdek helpt bewoners veilig over te steken en lantaarns dimmen bij het uitblijven van beweging. Dat is slim, veilig én duurzaam.
Slim en ‘groen’ van binnen en buiten
Nieuwe technologie stelt zowel Heijmans als bewoners in staat om daadwerkelijk een stap vooruit te zetten. De wijk bestaat straks uit 84 diverse koopwoningen en 36 sociale huurappartementen, wat bewoners van diverse pluimage garandeert. Stuk voor stuk kunnen zij - met het speciale GezondWonen-concept in elk huis - zelf de luchtkwaliteit en CO2-uitstoot monitoren. Slimme sensoren zorgen voor energiemonitoring en een (met je buren gedeelde) val-, inbraak- en brandbeveiligingssysteem. Op de daken liggen zonnepanelen, in de bodem vindt warmte-koudeopslag plaats. Joost: “Wij zetten kennis uit het hele bedrijf in om mee te werken aan bredere oplossingen voor grotere maatschappelijke problemen. Zo is het bijzonder dat we hier de kans kregen om als Heijmans integraal te werken, door ook onze collega's van Infra te betrekken. Mede daardoor lukte het om hier NL Greenlabel A te behalen, het hoogst haalbare. Daarbij wordt gekeken naar zowel de toegepaste materialen, waterberging, beplanting, beheer en zelfs sociale cohesie.”
Van monocultuur naar biodivers
Het streven om elke plek beter achter te laten lijkt hier op het gebied van biodiversiteit al snel behaald. Dit was namelijk een maisakker, een monocultuur. Door Heijmans’ ingrepen - het maken van een park en ecologische zone en de toevoeging van natuurlijke hagen, egelkasten, nestgelegenheden en insectenhotels - maak je qua biodiversiteit al snel stappen. Joost: “Ik denk zelfs dat er tijdens de bouwfase al meer natuurlijk leven is dan daarvoor. Een belangrijke partner in het borgen hiervan is De Groene Belevenis, zij stimuleren de groene inrichting van achtertuinen, door steeds weer het belang hiervan te benadrukken.”
Langer betrokken, sterker verbonden
Het meest trots is Maarten op de sociale verbinding die de buurt nu daadwerkelijk faciliteert: het vraagstuk waar het allemaal mee begon. “Mensen ontmoeten elkaar op een ongedwongen manier in de gezamenlijke binnentuin of bij de gedeelde gereedschapsschuur. Ze delen bovendien elektrische deelauto’s en -fietsen met elkaar. Via Hoplr vragen ze elkaar om hulp: een boodschap, oppas, hondenuitlaat of gewoon voor een praatje. Het is geweldig om te zien dat het werkt.” Zo is Maanwijk niet alleen een plek om te wonen, maar een buurt waar bewoners voor elkaar klaarstaan.
Om meer te leren over de uitkomsten en de resultaten te borgen, blijft Heijmans drie jaar betrokken, vertelt Joost. “We willen leren van de bewonerservaringen en de ontwikkeling tot op een zekere hoogte bewaken. Daarom verzorgen we het groen sowieso drie jaar. Ook het onderzoek, naar sociale cohesie, bodem-, lucht- en waterkwaliteit samen met DKHGSL (Data Kennishub Gezond Stedelijk Leven, een samenwerking tussen Universiteit Utrecht en RIVM ) loopt drie jaar, net als de betrokken Buurtcoach en het contract met We Drive Solar, voor deelauto’s in de buurt. Dit alles maakte het project complex en uitdagend, maar vooral fantastisch, omdat het zoveel impact heeft.”
