Twintig dodelijke ongevallen heeft de Nederlandse bouw-, infra- en installatiesector elk jaar gemiddeld te betreuren – naast honderden gewonden. Uitvoerder Roy Neele en directeur Sander Dekker van Heijmans Infra delen ervaringen rond veilig werken met elkaar.
Hoe wrang kan het zijn, concluderen directeur Sander Dekker en uitvoerder Roy Neele hoofdschuddend. De twee mannen van Heijmans Infra staan op de Nationale Veiligheidsdag in de bouw in een lift in Roermond en bespreken treurig nieuws. Bij werkzaamheden aan de A1 is die nacht een jonge wegwerker om het leven gekomen. Zijn collega raakte zwaargewond. Beiden kwamen onder een veegwagen, enkele uren voordat de lente van 2019 begon.
Sander Dekker, directeur Heijmans Infra op het kantoor in Roermond.
Sander, die het noodlottige bericht in de vroege uren hoorde: “Heijmans is vlakbij aan het werk. Dan gaat er van alles door je heen. Het bleek om een andere wegenbouwer te gaan, maar dat maakt de verslagenheid niet kleiner.”
Eén zekerheid: de dood heeft lak aan bedrijfskleuren, statistieken of seizoenswisselingen. Ze ligt altijd en overal op de loer. Toch geeft Heijmans zich niet gewonnen. De inspanningen om de veiligheid te vergroten, zijn fors. Roy, die dertien jaar geleden bij Heijmans als grondwerker begon: “Het gemak waarmee we vroeger omwille van tijdwinst de veiligheid eventjes aan de kant schoven, is verdwenen.”
Tunnel
Nog altijd kunnen veiligheidsbeleid en weerbarstige praktijk met elkaar botsen, weet Roy. Maar veiligheid wint, zegt hij zonder aarzeling. Hij roept een situatie in herinnering. Bij asfalteerwerkzaamheden in een tunnel op project IXAS – de A9 bij Amsterdam – bleef alle rook en damp hangen. Een onaanvaardbaar veiligheidsrisico voor medewerkers, oordeelde hij.
“Aanvankelijk probeerden we het met negen ventilatoren op te lossen, maar dat had amper effect. Steigers en ander materieel stremden de luchtstroom. Er volgde overleg met de opdrachtgever. Na enkele weken bleek een radicale keuze de enige oplossing. Op ons voorstel is heel de tunnel leeggemaakt, zodat we in één keer konden asfalteren. Tegelijkertijd stonden drie enorme ventilatoren te blazen.”
Acht talen
Yogales geven of orchideeën kweken. Vermoedelijk levert het minder beroepsrisico’s op dan uitvoerend werk in bouw en infra. Maar veel ellende kun je echt vóór zijn, benadrukken Roy en Sander. Wat graafwerk betreft: explosieven komt Heijmans zelden tegen; giftige stoffen komen bij bodembemonstering al aan het licht. Wel kunnen onvermoede kabels en leidingen een veiligheidsrisico vormen.
Ook werken met anderstaligen kan tricky zijn. Anno 2019 vormen Turkse, Poolse, Portugese, Tsjechische en Engelstalige werkers een toren van Babel. Om het risico op misverstanden in communicatie te verkleinen, laat Heijmans toolboxteksten in acht talen omzetten.
Veilig werken in alle talen
'Het gaat om wat je voor elkaar over hebt'Tegelijkertijd heeft anderstaligheid ook een zonnige kant, weet Sander uit de praktijk. “Gezag telt in andere culturen vaak harder dan in de Hollandse cultuur. Dat maakt de instructiegevoeligheid groter: als je tegen iemand zegt ‘Die helm doe jij nooit meer af’, dan houdt ie ’m bij wijze van spreken zelfs bij het slapen op.”
Oranje en rood
Het tweegesprek vindt plaats in het kantoor waar Werkend Hardt is gehuisvest. Dat is de combinatie van Heijmans Infra en Ploegam, die in januari met de reconstructie van de N280 bij Roermond is begonnen. Een fors project, dat de verkeersproblemen rond die stad wil reduceren.
Dankzij een slimme aanpak en innovaties kan Werkend Hardt de oplevering drie kwartalen vervroegen. Maar niet elk infraproject biedt zo’n kans. Het grootste veiligheidsrisico zien Roy en Sander dan ook in tijdsdruk. Laatstgenoemde: “Opdrachtgevers willen maximale doorstroming op wegen, waardoor de uitvoeringstijd steeds krapper raakt. Sinds de crisis trekt de markt aan, wat de druk extra verhoogt.”
Maar de wal keert het schip, ziet Sander. “Als het onderdeel Veiligheid in onze beslissingsmatrix oranje of rood kleurt, gaan we met een opdrachtgever in gesprek. In het uiterste geval stappen we uit een tender. Veiligheid is ons heilig. Je wil dat je mensen elke dag weer gezond thuiskomen.” Roy knikt nog instemmender dan vroeger. Sinds vijf weken is hij vader van zijn eerste kind.
Roy Neele en Sander Dekker op het kantoor van Werkend Hardt in Roermond.
Huftergedrag
Hoe de vlag van Heijmans er op veiligheidsgebied bij hangt? “Onze ongevallenratio oftewel het aantal ongevallen per één miljoen werkuren schommelt nu tussen 3,5 en 4. Tien jaar geleden lag dat stukken hoger”, zegt Sander. Belangrijke oorzaak van de daling is de inbedding – in 2013 – van het veiligheidsprogramma GO! Toch is tevreden achteroverleunen op de stoel geen optie, zeker niet op twee poten. Want verdere verlaging van de ongevallenratio stagneert de laatste jaren.
“Tijd voor een volgende stap”, vertelt Sander. “Er is een programma ‘GO! Leiders in veiligheid’ ontwikkeld. Het kader van Heijmans gaat in workshops met veiligheid aan de slag. Zo versterk je voorbeeldgedrag in de hele organisatie, van hoog naar laag.”
Eén risicofactor kan Heijmans amper beïnvloeden: huftergedrag van weggebruikers. Het is bar en boos, weet Roy. “Toen ik jaren geleden voor het spoedpakket Alkmaar-Uitgeest op de A9 werkte, werd ik op scheldpartijen getrakteerd omdat bezoekers van een Vrienden van Amstel Live-concert in de file stonden. Niet leuk, al kon ik me dat chagrijn nog wel voorstellen. Maar de agressie is gegroeid. Een beker milkshake naar je hoofd krijgen; weggebruikers die pijlwagens voorbijscheuren. Te gek voor woorden.”
A9 Gaasperdammerweg
Spelen en ontspannen op een tunnelEen koelvest zou voor heethoofdige automobilisten een zinvol Vaderdag-cadeau zijn. De wegwerkers van Heijmans zweren er in ieder geval bij. Roy: “Afgelopen zomer was het zo verschrikkelijk warm dat die vesten echt van pas kwamen. Andere maatregelen bij hitte? Zonnebrandcrème en flesjes water uitdelen. Bij extreme kou drinken we wat vaker koffie. Even een warme keet in. Ook dat is zorg voor de veiligheid van je mensen.”
Zonneklaar
Een blik op het verlanglijstje: Sander zou qua veiligheid in werkplannen nog een tandje bij willen zetten. Zelf verdiende hij zijn brood in onder meer de off shore-wereld, een strenge sector die ‘veiligheid’ vet en in corps 144 schrijft. “Er valt bij Heijmans met name nog veiligheidswinst te behalen in de overdracht tussen werkvoorbereiding en uitvoering. Hoe meer een werkplan is toegesneden op de praktijk, hoe beter.”
Roy hoopt dat collega’s onveilig situaties en gedrag blijven melden. Hij is een van de vijftig zogeheten GO!-coaches: “Een soort vertrouwenspersonen op het gebied van veiligheid. Als iets niet in de haak is, kun je ons bellen of mailen. Het werkt. Wij gaan praten met de betrokkenen, ook met uitvoerders.” Nog een wens: opdrachtgevers die (de kosten voor) onvoorziene extra veiligheidsmaatregelen niet doodleuk het pakkie-an van de aannemer vinden.
Voor Sander, die deel uitmaakt van de directie van Heijmans Infra, is het zonneklaar: “Ons werk doen we veilig; anders doen we het niet. Als iemand om veiligheidsredenen een werk stillegt, zal hij van hogerhand nooit horen dat dat geen goede beslissing is geweest.”
Even later lopen de twee het kantoorpand uit. Bestemming: de plek waar Heijmans aan de N280 werkt. “Heb jij een oranje broek, jas, veiligheidsschoenen en helm bij je?” vraagt de een. De ander grinnikt. Wie in infra en veiligheid gelooft, wordt in die uitrusting geboren.
Meer informatie
Roy Neele
Uitvoerder