Alle banden onder een auto slijten. Dit bandenslijpsel, waar microplastics in zitten, komt in de berm en waterwegen terecht. Dat is schadelijk voor het milieu en onze gezondheid. Daarom heeft Heijmans, bouw- en infrabedrijf en verantwoordelijk voor onder andere de uitvoering van wegonderhoud, onderzocht of microplastics van bandenslijpsel biologisch afbreekbaar zijn. De eerste resultaten zijn hoopvol.
Heijmans initieerde het laboratoriumonderzoek, in samenwerking met kennisinstituut Deltares en Avans Hogeschool. De schadelijke gevolgen van emissies door microplastics in het milieu door bandenslijpsel zijn jarenlang onderschat. Uitvoerig vervolgonderzoek blijft noodzakelijk én urgent voor het creëren van een gezonde leefomgeving. Heijmans doet een oproep aan politiek, wetenschap en industrie om te werken aan potentiële oplossingen.
Problematiek
Naar aanleiding van publicaties over dit sluimerende probleem is Heijmans in 2023 gestart met het bestuderen van oplossingsrichtingen. In 2021 en 2022 hebben zowel CE Delft, RIVM als TNO waardevolle kennisnotities geschreven waarin wordt aangetoond dat jaarlijks in Nederland naar schatting 10.000 ton bandenslijpsel terechtkomt in het milieu. Dit is vergelijkbaar met vijf zwembaden van Olympische afmetingen. Daarmee is slijtage van autobanden de op een na grootste bron van vervuiling door microplastics. Bandenslijpsel is verantwoordelijk voor maar liefst 52% van de fijnstofemissies afkomstig van wegverkeer. Het overgrote deel hiervan belandt in bermen en waterwegen, waarvan het onbekend is of het wordt afgebroken. Verschillende chemische middelen die aan bandenrubber zijn toegevoegd kunnen leiden tot acute en chronische gezondheidsrisico’s.
Bermvervuiling
Jan Willem Burgmans, programmaleider biodiversiteit bij Heijmans, zegt dat hij en zijn collega’s werden wakker geschud toen ze op een symposium in 2022 van een alarmerend TNO-onderzoek vernamen.
“Bermvervuiling had al geruime tijd de aandacht van ons infrabedrijf. We weten dat heel veel bermen geen riolering kennen om vervuiling te verzamelen en af te voeren naar een zuivering. Het gaat vooral om verbindingswegen en rijkswegen. We weten ook dat de toplaag van die bermen steeds meer vervuild raakt. Toch waren de onderzoeksresultaten over de negatieve impact van bandenslijpsel een eyeopener voor ons. Als makers van de gezonde leefomgeving wilden we daar wat mee. Zeker ook met het oog op de grote infrastructurele bouw-, onderhoud en renovatieopgave die ons komende jaren te wachten staat.”
Denkrichting afstudeeronderzoek
Zelf is het bouwbedrijf zich gaan oriënteren op innovatieve toepassingen die kunnen bijdragen aan de noodzakelijke bodemsanering. Al in een vroeg stadium ging de denkrichting uit naar de mogelijkheden van biologische afbraak. In 2023 is hiernaar bij Heijmans een afstudeeronderzoek verricht door Bastiaan van Stokkom uit Rosmalen. Bastiaan studeert milieukunde aan de Avans Hogeschool in Breda.
Afbraakvermogen
Het onderzoek spitste zich in eerste instantie toe op het selecteren van potentieel effectieve bacteriën en schimmels. Het kennisinstituut voor water en ondergrond, Deltares, stelde hun kennis over dit type onderzoek en haar laboratoriumfaciliteiten beschikbaar. In die laboratoriumomgeving zijn de bekende rubber-afbrekende micro-organismen vervolgens geactiveerd en via verschillende methodieken in aanraking gebracht met het schadelijke bandenslijpsel. Ter vergelijking is ook een bodemmonster van een met bandenslijpseldeeltjes vervuilde grond meegenomen in het onderzoek. In een tijdsbestek van zestig dagen bleek dat het afbraakvermogen van de schimmel (Aspergillus niger) beperkt was. Meer afbraak van bandenslijpseldeeltjes werd gevonden met de bacterie (Nocardia sp.), circa 5%. Door de micro-organismen in het bodemmonster werd circa 7% van het rubber afgebroken binnen de testperiode van twee maanden. Vervolgonderzoek moet uitwijzen óf en hoever deze percentages verder stijgen bij langdurigere blootstelling van de microplastics aan de geteste micro-organismen.
Hoopvol
Specialist microbiologie dr. Jan Gerritse, als senior wetenschapper verbonden aan Deltares, is hoopvol gestemd over de eerste onderzoeksresultaten. “We hebben nu gezien dat micro-organismen die in de bodem bandenslijpseldeeltjes tegenkomen, leren om dit gedeeltelijk af te breken. Nu moeten we onderzoeken hoeveel na langere tijd afbreekt, want met die informatie kunnen we aan oplossingen werken.”
Elektrische auto’s
Het onderzoek naar de schadelijke effecten van microplastics staat nog in de kinderschoenen, merkt ook Jan Willem Burgmans van Heijmans op. Hoe een toekomstige oplossing eruit zal zien, valt nog niet te zeggen, aldus de programmaleider biodiversiteit. “Maar het is belangrijk dat er snel een breed gedragen gevoel van urgentie ontstaat. Neem het toenemende gebruik van elektrische auto’s. Dat is natuurlijk mooi, maar de schaduwzijde is dat deze een stuk zwaarder zijn dan reguliere auto’s. De banden van elektrische auto’s slijten daardoor sneller waardoor de hoeveelheid bandenslijpsel toeneemt. Dat probleem moeten we onder ogen durven zien.”
Heijmans vindt dat politiek, wetenschap en bandenproducenten nu aan zet zijn. Er is dringend behoefte aan verscherpte regelgeving en vervolgonderzoek, alsmede aan een verduurzamingsslag bij de productie van autobanden. Heijmans wil de resultaten delen met belanghebbenden en geeft het rapport vrij aan geïnteresseerden. Van een afstand wil Heijmans betrokken blijven bij regelgeving en onderzoek. Het bouwbedrijf ziet op termijn een actievere rol voor zich bij het toepasbaar maken van concrete oplossingen in de bermen waar het bedrijf actief is.
